Man1 ความประทับใจในหลักการและเหตุผลที่เม้าท์ร็อคกี้
แม้หลักการประกาศจัดตั้งอุทยานแห่งชาติทั่วโลก จะพยายามยึดถือในหลักการเดียวกันค่อนข้างชัดเจน แต่ในแต่ละภูมิภาคหรือในแต่ละทวีปอาจแตกต่างกันไป ด้วยเหตุผลและสิ่งแวดล้อมของแต่ละภูมิภาคนั้น อย่างไรก็ตาม ในการจัดการอุทยานแห่งชาติรูปแบบเดิม มีความแตกต่างกับการจัดการในรูปแบบใหม่มากทีเดียว บางทีอาจจะถูกหรือบางทีก็อาจจะผิด ดัชนีชี้วัดอยู่ที่การยอมรับของนักท่องเที่ยวใช่หรือไม่
ดังที่ทราบกันทั่วไปแล้วว่า ประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นประเทศที่มีภูมิอากาศหนาวเย็น มีหิมะตกสม่ำเสมอทุกปีตามฤดูกาลของแต่ละภูมิภาค ภาคเหนือก็ช่วงหนึ่ง ภาคกลางก็อีกช่วงหนึ่ง ส่วนภาคใต้ก็ยิ่งแตกต่างกันมากขึ้น นอกจากนั้นด้วยความกว้างใหญ่ไพศาลของประเทศนี้ รัฐใดในแถบฝั่งตะวันออกก็ย่อมแตกต่างจากฝั่งตะวันตกอย่างแน่นอน การจัดตั้งและการประกาศเขตป่าอนุรักษ์ประเภทอุทยานแห่งชาติจึงมุ่งเน้นสงวนพื้นที่ที่เหมาะสมแก่การอนุรักษ์ไว้เช่นป่าไม้ที่สวยงามและมีชนิดพันธุ์หายาก หรือมีน้ำพุร้อนที่สำคัญ หรือเป็นแหล่งโบราณสถาน ฯลฯ
ในอเมริกาหลักการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติจึงมิได้มุ่งเน้นให้เป็นป่าอนุรักษ์ต้นน้ำ แต่มีป่าไว้ได้ก็ดีเพื่อช่วยลดความรุนแรงของกระแสน้ำที่ไหลละลายมาจากหิมะหรือทะเลน้ำแข็ง ซึ่งปกคลุมอยู่ทั่วไปในพื้นที่สูงๆที่เรียกว่าขุนต้นน้ำ นอกจากนั้นป่าที่มีอยู่ช่วยการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดอ็อกไซด์ ปรับเปลี่ยนอากาศเสียเป็นอากาศดี ส่วนการท่องเที่ยว การพักผ่อนหย่อนใจ การนันทนาการกลางแจ้ง การผจญภัยและ การศึกษาวิจัย เป็นผลประโยชน์ที่ได้รับมากกว่า
ในการประกาศอุทยานแห่งชาติได้รวบรวมเอาการอนุรักษ์พันธุ์พืช สัตว์ป่า เว้นเพียงอย่างเดียวคือการอนุรักทรัพยากรมนุษย์ในเขตป่าอนุรักษ์ของเขาได้แยกออกจากกันอย่างมีเหตุมีผล ป่าอุทยานแห่งชาติของอเมริกาจึงปราศจากมนุษย์โดยสิ้นเชิง ทั้งนี้อาจเป็นเพราะว่าที่นี่เป็นประเทศใหม่ ประชากรส่วนใหญ่ได้ยึดครองและเป็นผู้กำหนดกฎเกณฑ์ขึ้นเอง แต่อย่างไรก็ตาม ชนเผ่าน้อยเช่นอินเดียนแดงเผ่าต่างๆ ยังคงมีกิจกรรมในอุทยานฯ แต่เป็นการแสดงชั่วครั้งชั่วคราวเท่านั้น
ก่อนการประกาศป่าอนุรักษ์ประเภทอุทยานแห่งชาติของอเมริกา เขาได้จำแนกพื้นที่ออกจากกันอย่างชัดเจนว่า เขตใดสมควรเป็นป่าอนุรักษ์ เขตใดควรเป็นป่าเศรษฐกิจ และเขตใดควรให้มีมนุษย์อยู่อาศัยและทำกิน เป็นความชัดเจนที่ช่วยให้ง่ายแก่การจัดการและใช้ประโยชน์อย่างแท้จริง แล้วก็ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ที่สำคัญ ประชากรของเขาเคารพกฎหมาย มีกฎหมายที่เข้มแข็ง สังคมมีพัฒนาการ ร่วมรับรู้ ร่วมทำความเข้าใจ ร่วมกันคิดและร่วมกันตัดสินใจ นอกจากนั้นยังมีการใช้มาตรการทางสังคมช่วยกำหนดบทบาทของมนุษย์อีกด้วย
ที่อุทยานแห่งชาติ เม้าท์ร็อคกี้ มลรัฐโคโรราโด จึงถูกประกาศขึ้นอย่างมีเอกภาพ ป่าอนุรักษ์คือป่าที่มีแต่ธรรมชาติของพันธุ์พืช สัตว์ป่าและจุลินทรี ไม่มีมนุษย์ที่สมองโต มีความรู้สึกและมีความโลภอยู่เลย เว้นแต่เจ้าหน้าที่ผู้ปกป้องคุ้มครองพื้นที่อนุรักษ์ นักวิชาการด้านต่างๆ และนักท่องเที่ยวที่เข้าไปใช้พื้นที่เพื่อการพักผ่อนหย่อนใจรูปแบบต่างๆ ตามที่เจ้าหน้าที่กำหนดไว้ให้แล้ว หากจะไปดำเนินกรรมวิธีการท่องเที่ยวที่ผิดรูปแบบจะได้รับโทษรุนแรงทันที
ที่สำคัญยิ่งกว่าอื่นใดที่นักท่องเที่ยวสมควรเข้าไปแห่งแรกคือศูนย์บริการนักท่องเที่ยว(Visitor Center) จะให้ข้อมูลต่างๆทุกรายการชัดเจน นักท่องเที่ยวต้องเข้าไปหาความรู้ว่ามีอะไรน่าสนใจ ควรทำอย่างไร อาจมีสไลด์หรือวิดิโอฉายให้ชมเป็นรอบๆ เพื่อให้เกิดความเข้าใจก่อนการเข้าป่าทุกครั้ง นักท่องเที่ยวที่นั่นได้รับข้อมูลข่าวสารดีและมีให้อย่างมากมาย ถือเป็นสิ่งที่นักท่องเที่ยวต้องปฏิบัติเป็นประการแรกของการเข้ามาใช้อุทยานฯ ประกอบกับเจ้าหน้าที่ของเขาเข้มแข็ง มีความพร้อมที่จะให้ทุกอย่างที่ควรรู้และปลอดภัย
ดังนั้น ทันทีที่เข้าเขตอุทยานแห่งชาติสิ่งแรกที่สร้างความประทับใจมากคือ แผ่นพับอย่างดี สวยงามน่าเก็บรักษา และมีค่ามาก ทุกครั้ง มิใช่แค่กระดาษโรเนียวถูกๆ 1 แผ่น ถัดมาก็ศูนย์บริการนักท่องเที่ยวครับและนักท่องเที่ยวที่นั่นต้องปฎิบัติตัวอยู่ในระเบียบที่กำหนดอย่างเคร่งครัด พักค้าง กิน ถ่าย จอดรถ ฯลฯในที่ที่จัดไว้ให้เท่านั้น บางทีมีป้ายเล็กปักไว้หน้าสนามหญ้าซึ่งมีดอกไม้ป่าออกตามฤดูกาล เขาก็จะห้ามเดินย่ำเข้าไปเด็ดขาด ฯลฯ
แล้วก็ประทับใจกับส่วนองค์ประกอบการบริการด้านอื่นๆเช่นร้านค้าของที่ระลึกก็จัดไว้อย่างสวยงาม มีสินค้าชวนซื้อเป็นของที่ระลึกมากมาย แต่ละรายการน่ารักน่าสนใจและสื่อความหมายได้ดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งอุทยานแห่งชาติที่อเมริกาทุกแห่งมีภัตตาคารหรูแต่สะอาดเรียบร้อยและไม่มีสิ่งอึกระทึกครึกโครมใดๆทั้งสิ้น รูปแบบร้านค้ากลมกลืนกับธรรมชาติ สีสันที่ทาทาบก็เป็นไปตามหลักการจัดการอุทยานแห่งชาติ โดยมากแล้วมักใช้สีพื้นเป็นสีน้ำตาลเข้ม ตัวอักษรมักใช้สีเหลืองทอง สวยงาม ขรึม จริงจังและสุขุม
ในอุทยานแห่งชาติเม้าท์ร็อคกี้มีป่าที่สวยงามให้ได้สัมผัส มีเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติที่มีป้ายการกำหนดระยะทางที่ต้องเดิน พร้อมกำหนดเวลาเดินตลอดเส้นทาง มีทั้งระยะสั้นใช้เวลาน้อยและใช้เวลามากระยะทางไกลพอควร ป้ายเหล่านี้ช่วยให้ตัดสินใจเดินเข้าไปหรือไม่ และก่อนที่จะเริ่มต้นการเดินทาง จะมีบันทึกให้นักท่องเที่ยวที่จะเข้าไปลงชื่อ วันเวลาที่จะเดินทางเข้าและกำหนดวันเวลาที่จะออกมา ระหว่างที่เดินไปนั้นจะมีการสื่อความหมายไว้ด้วยภาพต่างๆอย่างสวยงาม
ที่นี่เขารักษาความปลอดภัยและติดตามความเคลื่อนไหว ตามกำหนดวันเวลาที่จะออก หากถึงเวลาแล้วไม่ออกมา เจ้าหน้าที่จะติดตามหาเพื่อช่วยเหลือหรือให้ได้ทราบความปลอดภัย เพราะว่าบางทีอาจเกิดอุปสรรคจากการที่หิมะถล่มหรือหลงไปจากเส้นทางจนกลับไม่ได้ คู่มือประกอบการเดินทางจึงมีความสำคัญมาก
ส่วนเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติที่นี่มีความเข้มแข็งด้วยวิชาการจัดการอุทยานแห่งชาติ มีความสนใจและพัฒนาตนเองให้เป็นผู้ที่มีวิญญาณนักอนุรักษ์ คำนึงและยึดมั่นในหลักการผลประโยชน์ชาติและอุทยาน มิได้มีผลประโยชน์ใดๆที่เกี่ยวข้องกับส่วนตัวตนเอง เรียกว่าซื่อสัตย์ ยุติธรรม ปฎิบัติกับนักท่องเที่ยวกลุ่มใดๆก็เสมอภาคกัน ไม่มีการฝากหรือใช้เส้นสาย มีมนุษย์สัมพันธ์ดีเลิศ ใบหน้ายิ้มแย้มแจ่มใส พร้อมที่จะเอื้ออำนวยการแก่นักท่องเที่ยวเสมอ ที่นี่เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติถือกันว่า เป็นวีระบุรุษทีเดียว เป็นที่หลงไหลได้ปลื้มของสาวๆมาก
ความประทับใจในเรื่องระเบียบ ความสะอาด เช่นขยะไม่มีให้เห็น การดำเนินกิจการร้านค้า ห้องอาหาร ฯลฯ เขาจัดการด้วยการให้เอกชนร่วมลงทุนเข้ามาดำเนินการ โดยมีเงื่อนไขการปฏิบัติที่เคร่งครัด กฎหมายเป็นกฎหมาย ระเบียบเป็นระเบียบ มีการบังคับใช้อย่างเข้มข้น ทั้งเจ้าหน้าที่รัฐและเอกชนรู้หน้าที่และความรับผิดชอบดี การจัดการอุทยานแห่งชาติของที่นี่จึงยั่งยืนกว่า 200 ปีมาแล้ว ทุกคนรักษาผลประโยชน์ตามหน้าที่และบทบาทของแต่ละฝ่าย
แล้วก็ในอุทยานแห่งชาติแห่งนี้ไม่มีโรงแรม หรือที่พักค้างในอุทยานแห่งชาติ เว้นแต่ที่กางเต้นท์ หรือกระท่อมไม้ซุงเล็กๆที่กลมกลืนกับธรรมชาติและปลอดภัยแก่นักท่องเที่ยว กระจายไปตามเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติ มีไม่มาก มีการจำกัดจำนวนโดยที่พักแต่ละรูปแบบ ไม่มีทางที่จะเข้าไปตามอำเภอใจแล้วกูจะพักตรงนี้ ใครจะทำไม เหตุการณ์เช่นนั้นเกิดได้แต่ประเทศที่หย่อนยานเท่านั้น นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่จึงขึ้นไปเที่ยวแล้วกลับลงมาพักค้างในเมืองตีนดอยมากกว่า อาจเพราะว่าข้างบนกับข้างล่างก็หนาวเหน็บพอๆกัน ข้างล่างมีสิ่งอำนวยความสะดวกมากกว่า(Heater)
ในแต่ละปี นักท่องเที่ยวเข้าไปใช้ประโยชน์จากการท่องเที่ยวอุทยานแห่งชาติเม้าท์ร็อคกี้มากกว่า 5 ล้านคนต่อปี และจำนวนนักท่องเที่ยวกลุ่มนี้แหละที่ลงมาช่วยให้เศรษฐกิจเมืองอยู่ได้ด้วยอาชีพขายการบริการนักท่องเที่ยวทุกรูปแบบ ส่วนรายละเอียดการหาความสำราญในเมืองท่องเที่ยวแห่งนี้ไม่ได้สัมผัสเลย เพราะว่าไม่มีเวลาพอ มีแต่รายการคั่นไปเสียหมดก็เลยหาภาพที่น่าดูยามราตรีไม่ได้
ที่ประทับใจมากที่สุดคือ เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติได้เล่าให้ฟังว่า เมืองท่องเที่ยว หรือ รีสอร์ทของภาคเอกชน เดิมทีเดียวก็ทำตามใจตนเอง อ้างว่าเป็นทรัพย์สินส่วนบุคคล นึกอยากทาสีอาคารร้านค้าอย่างไรก็ทำได้เต็มที่ รูปแบบอาคารจะแปลกแหวกแนวอย่างไรก็เรื่องของกู เมืองทั้งเมืองเปรอะเปื้อนไปด้วยสีสันและระเกะระกะไปหมดทั้งเมือง ไม่มีใครคุมใครได้ ไม่มีอำนาจกฏหมายใดเข้าไปจัดการได้ แต่ท่านเชื่อหรือไม่ครับว่า เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติที่นั่นทำได้
ในการประชุมเมืองที่มีผู้ว่าการรัฐมาจากการเลือกตั้ง หัวหน้าอุทยานแห่งชาติ(SUPER INTENDENT) เป็นที่ปรึกษาคนสำคัญมิใช่ผู้ใต้บังคับบัญชา ในเรื่องการท่องเที่ยวโดยมีอุทยานแห่งชาติเป็นแรงดึงดูดนักท่องเที่ยว และสร้างความประทับใจ หัวหน้าอุทยานแห่งชาติได้เสนอให้เมืองทั้งเมืองปรับเปลี่ยนแปลงสีสัน รูปแบบอาคารสิ่งก่อสร้าง และทิศทางที่เป็นไปในทางเดียวกัน เพื่อให้นักท่องเที่ยวประทับใจในความสวยงาม ความขรึม ความพร้อม ความสุนทรีทางด้านสายตาและความรู้สึกนึกคิด
มันเป็นการเสนอความคิดที่แปลกใหม่ เพราะว่าเป็นการปฏิวัติแนวคิด สิทธิ และความพึงพอใจของเจ้าของกิจการ ให้พลิกกลับมาเป็นของลูกค้าหรือนักท่องเที่ยวเกิดความพึงพอใจ ลูกค้าคือเทวดาว่างั้นเถอะ
ในที่สุด เมืองทั้งเมืองปรับเปลี่ยนไปในทางเดียวกัน สีสันของเมืองผิดไป สวยสง่างาม เคร่งขรึม แต่สดใสและสวยอย่างที่เรียกว่าสวยพิศ แต่ภายในอาคารสีขรึมกลับเริงร่าไปด้วยความบันเทิงทุกรูปแบบที่จะผ่อนคลายให้กับนักท่องเที่ยว
เจ้าหน้าที่เล่าให้ฟังอีกว่า แรกๆก็มีปัญหาบ้างเพราะว่าเป็นการสร้างความร่วมใจ มิใช่การปฏิบัติตามกฎหมายใดๆ การขัดขืนจึงมีบ้าง เจ้าหน้าที่จึงต้องลงมือสานสัมพันธ์ด้วยกลยุทธนานาประการ ในที่สุดทั้งเมืองสวยพิสุทธิ์ อันเป็นคำตอบที่สงสัยแต่แรกผ่านเมืองเข้าไปยังอุทยานแห่งชาติแล้วว่า เมืองอะไรสวยและสุขุมด้วยสีสันละออตาจัง
และก็น่าเสียดายมากที่การทัวร์ครั้งนั้น ให้เวลากับรายละเอียดการท่องเที่ยวทางลึกน้อยไปหน่อย ก็เลยไม่ได้ภาพของเมืองนี้ ไม่ได้ภาพการบริการยามราตรี ฯลฯ เหมือนไปแล้วไม่ถึงยังงั้น
อุทยานแห่งชาติเม้าท์ร็อคกี้ มีพื้นที่กว้างขวางมาก 5 ล้านไร่เศษ ครอบคลุมพื้นที่ส่วนของป่าที่สำคัญเพราะว่ามีหิมะแทบทั้งปีค่อยๆละลายกลายเป็นแม่น้ำหลายสายหล่อเลี้ยงเมืองและประชากร มีสัตว์ป่านานาชนิดเดินกันเห็นๆ แล้วก็น่าแปลกที่นักท่องเที่ยวมาชมสัตว์เหล่านี้ในฤดูผสมพันธุ์กันมากจริงๆ ซึ่งอาจพอดีกับฤดูใบไม้ผลิใบด้วยก็ได้ อากาศอบอุ่นจึงน่าปิคนิค
แต่อย่างไรก็ตาม นักท่องเที่ยวที่นี่ได้รับข้อมูลเรื่องการผสมพันธุ์สัตว์แล้วว่ามันดุ อาจเข้าทำร้ายได้หากเข้าไปใกล้ๆมากจนเกินไป นักท่องเที่ยวของเขาก็จะไม่ทำการใดๆที่ส่อเจตนาที่จะฝ่าฝืนใดๆ
การที่เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติเม้าท์ร็อคกี้ เจ้าหน้าที่ของรัฐ เอกชน ห้างร้าน ได้ร่วมกันคิด ทำร่วมกันแล้ว นักท่องเที่ยวหรือประชาชรยอมรับ จึงเป็นเรื่องที่เป็นดัชนีได้ว่า ทุกอย่างสำเร็จได้ดีและลูกค้าพึงพอใจ นักท่องเที่ยวจึงมีมาอย่างสม่ำเสมอ รู้สึกประทับใจไหมครับ ?