นิยามของคำว่า โฮมสเตย์

นิยามของคำว่า โฮมสเตย์

ถ้าพูดถึงที่พักของนักท่องเที่ยว  โรงแรม  รีสอร์ท  เป็นภาพที่ชินตาและตรงประเด็น  แต่กิจกรรมการสร้างสถานที่ดังกล่าวเป็นเรื่องใหญ่สำหรับแหล่งท่องเที่ยวใหญ่ๆ  ความรู้สึกของคนทั่วไปจึงรู้สึกแพงและหรูหราสมราคาของสถานที่ การบริหารโรงแรมและรีสอร์ทจึงเป็นกระบวนการจัดการที่กว้างขวาง  ใช้ทรัพยากรมนุษย์  มีเงินทุนยาว  อุปกรณ์สิ่งอำนวยความสะดวกเพียบ การคมนาคม  การสื่อสาร  การตลาด  อันเป็นสหวิชาการที่ผสมผสานอย่างชาญฉลาด ผู้บริหารต้องมืออาชีพ  ไม่งั้นเจ๊ง

            
                                                                       Chill house บางเบ้า

            กลุ่มทุนที่ทำเรื่องดังกล่าวจึงต้องพิจารณาจากหลายปัจจัยกว่าจะตัดสินใจลงหลักปักฐานธุรกิจ  การศึกษาวิเคราะห์หาความเป็นไปได้  ความน่าจะเป็น  และความผิดพลาดที่ต้องระวังเลข “0” ผลกระทบที่เกิดกับท้องถิ่นเป็นมุมกว้าง  รายได้จากการท่องเที่ยวในภาพที่เอื้อประโยชน์ถึงภัตตาคาร  ร้านค้าของฝาก  ของชำร่วย  รายเล็กรายใหญ่จะเกิด    เรียกว่าเป็นผลพวงจากการท่องเที่ยวระดับจังหวัดหรือระดับประเทศ

ต่อมาได้เกิดวิวัฒนาการการท่องเที่ยวก้าวไกลและลงรากลึกถึงรากหญ้า  ด้วยรูปแบบการท่องเที่ยวที่เรียกว่า  โฮมสเตย์ (Home Stay)  ขณะนี้ได้รับการสนองตอบจากชุมชนอย่างกว้างขวาง ลองทบทวนดูสักนิดท่าจะดีว่า  โฮมสเตย์  นั้นแท้ที่จริง เขาเหมารวมอะไรไปด้วยบ้าง  หรือจะเรียกว่าองค์ประกอบของคำว่าโฮมสเตย์มีอะไรบ้างก็ได้

มันเริ่มต้นที่ว่า บ้านที่อยู่อาศัย เจ้าของบ้านอยู่อย่างไรก็อยู่อย่างนั้น  ไม่ต้องไปต่อเติมแบบแยกหลัง แต่อาจจะเพิ่มห้องหรือขยายบ้านให้หรูหรา   ซึ่งผิดไปจากธรรมชาติดั้งเดิมที่ชีวิตความเป็นอยู่เดิมๆของเขา   เพียงแต่อาจจะเพิ่มที่นอนหมอนมุ้ง ห้องน้ำห้องสุขาให้สะอาดขึ้น  วีถีชีวิตความเป็นอยู่เคยอยู่เคยทำอย่างไรก็อยู่ย่างนั้น  อาจต้องเพิ่มเวลาให้กับแขกที่เข้าพักอีกหน่อย  เช่นเล่าเรื่องราวในท้องถิ่นหรือวิถีชีวิตการทำกินให้ฟัง

                
                                                                            ลงข่ายในแม่น้ำ

          เรื่องอาหารการกิน  กินอยู่อย่างไรก็ทำกินปกติแต่ให้เหมาะสมกับนักท่องเที่ยวที่เข้าพักว่า จะขัดบัญญัติของศาสนาหรือไม่  เช่นไปอยู่ชุมชนอิสลามแต่จะเอาหมูผัดพริกขิงไปกิน หรือไปอยู่บ้านที่กินมังสวิรัติแต่อยากกินแกงไก่ไทยตัวอ้วนๆ  วัฒนธรรมการทำและการกินของแต่ละชุมชนนักท่องเที่ยวจะได้สัมผัสอย่างถึงกึ๋น  และอาจจะเพิ่มวิถีชีวิตของชาวไทยภาคกลางที่ต้องไปทอดแห   ลงข่าย   วางลอบ  ธงเบ็ด  หรือแม้แต่ใช้ฉมวกแทงปลาในยามค่ำคืนตามริมฝั่งแม่น้ำลำคลอง  เป็นอีกเรื่องราวที่สร้างความซาบซึ้งตรึงใจ  ได้เรียนรู้ในสิ่งที่ชาวบ้านเขารู้และเป็นอยู่

ถ้าไปในฤดูน้ำลงกุ้งปลาจะออกจากท้องทุ่งลงสู่แม่น้ำที่มีน้ำลึกกว่า  การยกยอปลาและยอกุ้งฝอยมาทำปลาร้า  กะปิ หรือพล่ากินเป็นอาหาร  ล้วนมีความน่ารักปนอยู่   หรือการหาผักหญ้าจากท้องถิ่นที่มีอยู่ตามธรรมชาติ  เช่น  ดอกโสนริมคลอง  ผักบุ้งยอดอวบๆริมน้ำมาแกงเทโพ หรือต้มจิ้มน้ำพริก นักท่องเที่ยวต้องช่วยกันหาช่วยกันทำ       ยิ่งไปในถิ่นชาวเขาหรือต่างชนชาติยิ่งมีวัฒนธรรมการกินและประกอบอาหารแตกต่างออกไปอีก อาจต้องไปเก็บผักกูดริมห้วยในหุบเขา  ใบมันปลาในป่าหลังหมู่บ้าน หรือใบชะพลูมาแกงคั่วหอยขมจากท้องห้วย  

การละเล่น  การแสดง การรำโทน ร้องเพลงอีแซว ภาคกลาง ฟ้อนแหงนทางภาคเหนือ  เพลงรองเง็งภาคใต้  อาจจ้างเยาวชนหรือละคร   หรืออยากจะหัดตีระนาดถ้าไปพักค้างบ้านของวงระนาด  อยากนวด  อบตัวด้วยสมุนไพร  เดี๋ยวนี้ทุกชุมชนมีให้ใช้บริการได้มากขึ้น  เป็นแบบแผนโบราณขนานแท้และราคากันเอง  ผ่อนคลายหายเหนื่อยจากสังคมเมืองและเย็นเยียบไม่ร้อนรน  ด้วยเป็นความสุขที่มีอยู่อย่างเรียบง่าย

              
                                                                                   กู้ลอบดักปลา
            ค่าใช้จ่ายถ้าเป็นโรงแรมก็แยกค่าที่พัก   ค่าอาหาร  และค่าเครื่องดื่ม  แต่โฮมสเตย์เหมาจ่ายเป็นรายหัวที่รวมทั้งที่พัก  อาหาร  เบ็ดเสร็จในคราวเดียว  เป็นรายได้เสริมให้กับชาวบ้านที่เปิดบ้านให้พักค้างและเรียนรู้วิถีชีวิตของชาวบ้าน   รายได้ตกถึงท้องถิ่นโดยตรง   เว้นแต่บ้านที่ไม่ได้เข้าร่วมกิจกรรมการพัฒนาบ้านให้เป็นโฮมสเตย์  เที่ยวแบบนี้นักท่องเที่ยวประหยัดเงินได้อีกหลายตังส์ รู้สึกสบายๆ ไม่เครียด นุ่งผ้าขาวม้าเดินเล่นก็ได้

นักท่องเที่ยวที่เข้าพักโรงแรมรีสอร์ทซึ่งใช้ทฤษฎี “บริการคืองานของเรา” จะกินน้ำสักแก้วก็จะมีคนรินน้ำมาเสิร์ฟ  อาหารรอทุกเวลาที่ห้องอาหาร  มีบริการเบ็ดเสร็จ  ที่นอนปูด้วยความเรียบร้อย ผ้าปูตึงเปรียะ(อดีตรูมบอยโรงแรมนารายณ์เก่า)  แต่นักท่องเที่ยวที่เข้าพักโฮมสเตย์ซึ่งใช้ทฤษฎี “ญาติมาเยี่ยมเยืยน” จะกินน้ำสักแก้วก็ต้องลุกไปหากินเอง  อยากกินน้ำพริกก็ต้องช่วยกันตำช่วยกันโขก  และถึงเวลาจะนอนก็แบกที่นอนไปปูนอนกันได้ตามใจชอบ 

   
                                                                           รีสอร์ทหรูและบังกาโลราคาถูก  แต่ก็ไม่ใช่โฮมสเตย์
           นิยามของคำว่าโฮมสเตย์จึงไม่ใช่การสร้างกระต็อบแยกออกไปในบริเวณบ้าน  หรือบังกะโล  หรือห้องแถว    หรือห้องตามขอบบ่อปลา หรือกระชังปลา  มีอาคารร้านอาหารที่ต้องมานั่งกินรวมกัน แต่ไปพักบ้านไหนก็กินกับบ้านนั้น  หรือการพาล่องเรือในแม่น้ำยามค่ำคืนแต่เปิดเพลงดิ้นกันเรือแทบล่ม  พฤติกรรมโฮมสเตย์จึงแตกต่างจากรีสอร์ท   แพเธค  โรงแรม จ้า

            พฤติกรรมนักท่องเที่ยวที่ดูรายการทีวี  อ่านจากสื่อสิ่งพิมพ์  เมื่อไปท่องเที่ยวจึงมักยึดติดกับค่านิยมการบริการ  และพยายามที่จะให้ได้รับการบริการเหมือนโรงแรม    ประกอบกับผู้ประกอบการโฮมสเตย์จำนวนมากก็ยึดติดกับอุปนิสัยคนไทย  แขกมาเยือนบ้านเรือนก็บริการด้วยน้ำใสไมตรีเสมอ  ภาระการต้อนรับขับสู้ก็ทำให้เกิดความเหนื่อยยากและลำบากมากขึ้น  เอาใจพ่อตัวดีประจำบ้านก็เหนื่อยจะตายอยู่แล้ว ยังจะต้องมาเอาใจผู้มาเยือนอีกก็เหนื่อยแย่

                          
                                                         ปลาที่หาได้                                                 วิถีชีวิตชาวประมง
              หลักการโฮมสเตย์จึงเป็นบ้านหลังเดิมที่เพิ่มเครื่องนอนหมอนมุ้ง ถ้วยโถโอจาน และความสะอาด  พฤติกรรมเจ้าบ้านเคยเป็นชาวสวน  ชาวไร่ ชาวนา  คนตอนต้นไม้ เก็บผลไม้ขาย  ก็ให้เป็นอย่างนั้นต่อไป  เพิ่มเติมความสดใสด้วยการชวนเชิญญาติผู้มาเยี่ยมเยือนร่วมทำกิจกรรมที่ทำอยู่ด้วย  เล่าเรื่องราวชีวิตความเป็นอยู่หรือหมู่บ้านให้ญาติผู้มาเยือนได้รับรู้และจดจำ  จะกินต้องช่วยกันหาและทำ  จะอยู่ต้องช่วยกันปูและเก็บเครื่องนอน

           
                                                                                           ผักสดแกล้มหลน   เห็นแล้วอยากกิน        
              มีโฮมสเตย์หลายแห่งเล่าให้ฟังว่า  นักท่องเที่ยวที่มาเยือนมักกลับมาหลายรอบจนแทบจะเป็นญาติสนิทกันไปแล้ว   เงินทองแทบไม่อยากได้แต่ก็จำใจต้องรับเพราะค่าใช้จ่ายมันมี  ส่วนนักท่องเที่ยวก็ยืนยันว่ามาแล้วสบายใจเหมือนได้กลับบ้านมาเยี่ยมญาติ  ต่างก็รู้สึกยินดีปรีดาที่ได้พบกันอีกครั้ง  นี่คือคุณค่าแห่งมิตรภาพที่เกิดขึ้นอย่างลึกซึ้ง  อย่างไรก็ตาม 

เรื่องนี้ก็ขอได้ทำความเข้าใจกันด้วยว่า โฮมสเตย์นะคร๊าบไม่ใช่โรงแรม             

                                                                

                                                             ถ้ามีเรือล่องท่องเที่ยวด้วยอย่างที่แม่น้ำสะแกกรัง  แจ๋ว