กระท้อน

กระท้อน


ชื่อพื้นเมือง  มะต้อง มะติน เตี่ยน เลี่ยน สะท้อน
ชื่อวิทยาศาสตร์  Sandoricum koetjape Merr
ชื่อวงศ์  MELIACEAE
สถานภาพ  ไม้หวงห้ามธรรมดาประเภท ก
นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์
     ในประเทศ  พบในป่าดงดิบชื้น และป่าที่ราบต่ำทั่วไป ระดับความสูงจากน้ำทะเล 100-350 เมตร ส่วนใหญ่ขึ้นอยู่ใกล้ลำห้วยหรือที่ค่อนข้างชื้น
     ในต่างประเทศ  พม่า มาเลเซีย
ลักษณะทั่วไป
     ต้นไม้  เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 15-30 เมตร ไม่ผลัดใบ เปลือกนอกสีเทาถึงสีน้ำตาล เปลือกในสีแดงอมชมพู เรือนยอดกลม ลำต้นเปลาตรง
     ใบ  ใบประกอบแบบขนนก มีสามใบย่อย ปลายคี่ คู่แรกออกตรงข้าม ใบย่อยรูปไข่ ปลายติ่งเล็กน้อย กว้าง 6-15 ซม. ยาว 8-20 ซม. เส้นแขนงใบออกตรงข้ามกันชัดเจน 10-14 คู่ ก้านใบย่อยยาว 4-6 ซม. ใบแก่สีแดงสดใส
     ดอก  แบบดอกช่อ ออกจากซอกใบยาย 15 ซม. ดอกย่อยจำนวนมาก ก้านดอกย่อยสั้นมาก มีขนปกคลุม กลีบเลี้ยงมี 5 พูสั้น ๆ กลีบดอกย่อยสีเหลืองทอง 5 กลีบ ซ้อนกันที่ฐานหลอดเกสรตัวผู้ อับเรณู 10 อัน ติดอยู่กับขอบด้านในตรงข้ามกับซี่เล็ก ๆ ก้านเกสรตัวเมียเป็นรูปทรงกระบอกยาวเท่ากับหลอดเกสรตัวผู้ ปลายมี 5 ปุ่ม รังไข่ 1 ซม. มีหมอนรองดอกซึ่งขอบเป็นระบายรองรับ ปลายกลีบดอกมน ขนาด 1-1.8 ซม.
     ผล  ผลสด กลมถึงกลมรีแป้น ๆ ผิวผลสีเหลืองน้ำตาลเหมือนกำมะหยี่ เนื้อผลหนา เมล็ด 4-6 เมล็ด เนื้อรอบเมล็ดเปรี้ยวอมหวานถึงเปรี้ยวจี๊ด ขนาดผล 4-6 ซม. เมื่อแก่ผลจะย่น มียางขาวและมีเนื้อคล้ายวุ้นห่อหุ้มอยู่ อาจเปรี้ยวหรือหวาน
     ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล
          ออกดอก  ม.ค.-ก.พ.         ผลแก่  เม.ย.-พ.ค.
     การขยายพันธุ์  เพาะเมล็ดได้ง่าย เมล็ดขนาดใหญ่ เพาะสะดวก
     ด้านเป็นไม้ประดับ  ไม่เหมาะสม มีการปรับปรุงพันธุ์เป็นไม้ผลกินได้ทั่วไป
     ด้านเป็นพืชอาหาร  กินได้ทั้งคนและสัตว์ป่า
     ด้านเป็นสีย้อมผ้า  เปลือกให้สีน้ำตาล ภาคเหนือใช้ย้อมผ้าฝ้าย
     ด้านเป็นฟืนและถ่านไม้  เป็นฟืนให้ความร้อน 4,911 แคลอรี/กรัม
     ด้านสมุนไพร  สรรพคุณ
          เปลือก  รักษากลากเกลื้อน แก้ลงท้อง ฝีเปื่อยพัง บวม ตัวพยาธิ ตกโลหิต พิษงู คุดทะราด
          ใบ        แก้ไข้
          ดอก     แก้ลงท้อง ฝีเปื่อยพัง บวม พยาธิ ตกโลหิต
          ไม่ระบุส่วนที่ใช้  ดับพิษร้อนภายใน ถอนพิษไข้ แก้ไข้รากสาด บิด พิษกาฬ ฝีเปื่อยพัง ตกโลหิต
ข้อมูลการวิจัยที่สำคัญ
     สารเคมี  Bryonolic acid (1); datonic acid (2)
     เนื้อไม้  พบสารกลุ่มไตรเทอร์มีนอยด์ ซึ่งมีฤทธิ์ต้านมะเร็งของคนในหลอดทดลอง
     เมล็ด    พบสารกลุ่ม Limonoids มีฤทธิ์ฆ่าแมลง