หนอนไม้ไผ่ โปรตีนคนบ้านป่า

                                       หนอนไม้ไผ่ โปรตีนคนบ้านป่า
    
                                                                                                         ป่าน ศรนารายณ์

                     เมื่อครั้งที่ได้มีโอกาสไปชมผลงานการพัฒนาฝายต้นน้ำของหลวงพี่โต้ง(พระสรยุทธ ชยปัญโญ) แห่งวัดพระบรมธาตุดอยผาส้ม อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่ ระหว่างทางเดินเลาะเลียบชายห้วยบงเข้าไปชมฝายต้นน้ำ ผมมองเห็นกอไผ่ขึ้นผสมผสานกับไม้ป่านานาชนิดของผืนป่าเต็งรัง ผสมป่าสนเขา เป็นไผ่บงใหญ่ ผมสังเกตเห็นไผ่ลำหนึ่งมีปล้องสั้นๆอยู่ลำหนึ่ง จึงได้ถ่ายรูปไว้ อายุไผ่ลำนี้น่าจะอยู่ที่ปีหนึ่ง ผิวลำยังมีนวลอยู่ แต่ลำอื่นๆสีเขียวปกติ ปล้องยาวตามลักษณะไผ่บงใหญ่ทั่วไป 

                                                          

                      ผมสังเกตเห็นรูเล็กๆรูหนึ่งที่ผิวปล้องสั้นๆ ผมจึงได้รู้ว่า ไผ่ลำนี้มีปล้องสั้นๆก็เพราะว่ามีหนอนไม้ไผ่ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Omphisa guscidentalsi  อยู่ในวงศ์ PYLALIDAE ชื่อสามัญว่า Bamboo caterpilla 
คนภาคเหนือเรียกว่า แด้ไผ่หรือด้วงไผ่ อีก้อเรียกว่า ฮาโบลัว กะเหรี่ยงเรียกว่า คลีเคล้อะ พม่าเรียกว่า จูซุง  บางทีก็เรียกว่า หนอนกินเยื่อไผ่ ตัวแม่ ตัวแน้ และรถด่วนก็เรียกกัน
                       ลีลา กญิกนันท์ เล่าว่า หนอนไม้ไผ่เกิดจากผี้เสื้อกลางคืน ชนิด Omphisa sp. สีน้ำตาลขนาดเล็ก ผสมพันธุ์ในเวลากลางคืนช่วงเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม แล้ววางไข่ตามหน่อไม้อันจะเป็นแหล่งอาหารให้กับตัวหนอนที่จะจเริญเติบโตต่อไป เมื่อหนอนออกจากไข่ก็จะเจาะเข้าไปในหน่อไม้ที่กำลังเติบโตเป็นลำไผ่ มันจะสามัคคีกันเจาะทะลุปล้องไผ่ที่กำลังยืดตัวขึ้น อาหารของมันคือเนื้อเยื่อในลำไม้ไผ่ 


                           

                        พอมันกินเนื้อไม้ไผ่และเยื่อเจริญ ไผ่ลำนั้นก็มักจะผิดปกติดังกล่าวข้างต้น เมื่อโตเต็มที่หนอนจะมีลำต้วอวบอ้วน อิ่มไปด้วยโปรตีนและไขมัน สีขาวนวลน่ากิน แล้ววงจรชีวิตของมันที่ผ่านมาราวๆ 1 ปีก็จะจบลงตรงที่มันลงมารวมกันอยู่ในไผ่ปล้องหนึ่ง ซึ่งเคยเจาะรู้เข้ามาแต่แรกๆ สร้างดักแด้สีน้ำตาลแล้วปิดปากด้วยเยื่อพิเศษที่มันสร้างขึ้นเพื่อป้องกันศรัตรูจากภายนอกเช่น มด นกหัวขวาน ต่อเมื่อมันออกจากดักแด้ก็จะเป็นผีเสื้อกลางคืนเต็มวัยแล้วคืบคลานออกมาจากรูไผ่ที่มันเคยเจาะเข้านั่นเอง
                         แต่ด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น ชาวบ้านป่าเมืองดอยรู้ว่ามันจะเป็นหนอนเต็มวัย น่ากินที่สุดช่วงเดือน กันยายน-ธันวาคม จึงได้เดินป่ามองหาไผ่ปล้องสั้นๆ แล้วเจาะทะลวงมันออกมาจากกระบอกไม้ไผ่ มันกลายเป็นอาหารพื้นบ้านแสนอร่อย คั่วเกลือ ตำน้ำพริกหนอน หมก(ห่อใบตองแล้วหมกไฟให้สุก ปล่อยลงในไข่ที่ตีแบบไข่เจียวแล้วทอด หรือทอดน้ำมันจนหอมเหลือง ชาวต่างชาตินิยมกินมากเพราะว่าเป็นหนอนที่สะอาดที่สุด กินแต่เยื่อไผ่ในปล้องไม้ไผ่อย่างเดียว


                                   
                                                    

                           หนอนไม้ไผ่ 100 กรัมมีสารอาหารอะไรบ้าง จากการวิจัยพบว่า มีโปรตีน 25.5 กรัม  กรดอะมิโน 8 ชนิดล้วนแต่จำเป็นต่อร่างกายเช่น leucine tyrosine  lysine  ฯลฯ คาร์โบไฮเดรด 11 กรัม  ไขมัน 55.3 กรัม  เถ้า 3.7 กรัม  แคลเซียม 41.1 กรัม  ฟอสฟอรัส 356 มิลิกรัม  เหล็ก 2.7 กรัม โพแทสเซียม 609.2 มิลลิกรัม  พลังงาน 643.7 กิโลแคลอรี่ ช่วยเสริมสร้างบำรุงสมองเยี่ยมเลย   ทุกวันนี้ขายกัน 200-300 บาท/กก.  มีการพัฒนาเป็นอาหารกระป๋องส่งออกไปยังต่างประเทศ 
                           ในป่าหลวงพี่โต้งนอกจากมีน้ำแล้วยังมีอาหารสารโปรตีนและพลังงานจากไขมันหนอนไม้ไผ่อีกพะเลอเกวียน ม่วนแท้น้อ