ขันหมากเบ็ง
“ขุนศึก”
ขันหมากเบ็ง หมายถึงขันดอกไม้เครื่องบูชา ใช้ในพิธีกรรมของชาวอีสาน
แต่เป็นขันที่ประดิษฐ์ขึ้นจากใบตองกล้วยพันเป็นกรวยเย็บติดกันเป็นช่อชั้นทรงคล้ายเจดีย์ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๖-๘ นิ้ว ใส่เครื่องบูชา ที่เรียกเครื่องห้า (ขันห้า) ได้แก่หมาก พลู ธูป เทียน ข้าวตอก ดอกไม้ อย่างละห้าคู่ ประดับไว้ยอดกรวยเรียงลดหลั่นลงสวยงาม
ในอดีตดอกไม้ที่ใช้ต้องเป็นดอกไม้สีขาว หมายถึงความบริสุทธิ์ เช่น ดอกอินผวา(พุดซ้อน) พุดขาว มะลิ ดอกโมก ไส้ไก่ เป็นต้น แต่ปัจจุบันใช้ทุกดอกสีสันสวยงาม แต่นิยมดอกดาวเรือง เพราะเชื่อเรื่องนามมงคล (เรือง – รุ่งเรือง)
ขันหมากเบ็งมีลักษณะคล้ายบายศรปากชามของชาวไทกลาง ในอดีตชาวอีสาน – เหนือ ใช้ขันหมากเบ็งในหลาย ๆ โอกาส เช่น พิธีกรรมสำคัญทางพุทธศาสนา
พิธีกรรมทางความเชื่อ การเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ ผีไร่ ผีนา ตลอดผีไท้ ผีแถน และแถนหลวง โดยใช้ประกอบในการเซ่นไหว้ บวงสรวง เสร็จแล้วมักนำไปวางไว้ตามสถานที่ธาตุเจดีย์บรรพบุรุษ หรือหลักธาตุ( ทำด้วยไม้แกะสลักสวยงามเจาะเป็นรู โพรง สีเหลี่ยมลูกบาศก์ขนาดประมาณ ๓ – ๕ นิ้ว บรรจุกระดูกคนตายที่เหลือจากพิธีการเผาแล้ว)
ขันหมากเบ็งที่ใช้ในพิธีการสู่ขวัญ เสียเคราะห์ เสียเข็ญ ต่ออายุ หรือตามความเชื่อ อื่น ๆ มักนำไปวางตามสี่แยก โคนต้นไม้ ท้ายวัด กำแพงวัด ในสมัยก่อนจึงมักพบเห็นเสมอ ๆ แม้แต่ตามชายทุ่ง