แดง
ชื่อพื้นเมือง กร้อม คว้าย จาลาน ปราน โปรน์ เพ้ย ผ้าน แพร่ ตะกร้อม สะกรอม
ชื่อวิทยาศาสตร์ Xylia xylocarpa (Roxb.) Taub. var. kerrii (Craib. & Hutch.) I.C. Nielsen
ชื่อวงศ์ LEGUMINOSAEMIMOSOIDEAE
สถานภาพ ไม้หวงห้ามธรรมดาประเภท ก
นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์
ในประเทศ พบทั่วไปในป่าเบญจพรรณ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง
ในต่างประเทศ พม่า ลาว กัมพูชา เอเซียตะวันออกเฉียงใต้
ลักษณะทั่วไป
ต้นไม้ ไม้ยืนต้น สูง 15-25 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดกลมรี กิ่งก้านและยอดอ่อนมีขนละเอียดสีเหลือง ลำต้นเปลาตรง ยิ่งดินอุดมสมบูรณ์ในที่ชุ่มชื้นลำต้นจะเปลาตรงมากกว่าดินตื้น ๆ ในป่าเต็งรัง เปลือกนอกสีเทาอมแดง แตกล่อนเป็นเกล็ด ๆ เปลือกในสีชมพู สับทิ้งไว้ชันสีแดงจะไหลออกมา
ใบ ใบประกอบแบบขนนกสองชั้นเรียงสลับ ปลายคู่ ประกอบด้วย 2 ช่อ มีก้าน ช่อใบชั้นที่ 1 ยาว 15-30 ซม. ช่อใบชั้นที่ 2 แตกออกเป็น 2 ชุด แต่ละชุดมีใบย่อย 4-5 คู่ ปลายคู่ เรียงตรงกันข้าม รูปไข่หรือรูปไข่แกมขอบขนาน กว้าง 3-7 ซม. ยาว 7-20 ซม. เนื้อใบบาง ท้องใบมีขนสีน้ำตาลนุ่ม เส้นแขนงใบย่อยข้างละ 8-11 เส้น ก้านใบย่อยยาว 2-2.5 มม.
ดอก ดอกช่อทรงกลมออกที่ปลายกิ่งและซอกใบเป็นกลุ่ม ๆ กลีบดอกสีขาวหรือขาวนวล กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันรูประฆัง ปลายแฉก 5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ ช่อดอกรวมกลม ก้านช่อดอกยาว 2-5 ซม. มีขนปกคลุมประปราย เกสรผู้ 10 อัน แยกจากกัน เป็นอิสระออกมานอกดอก อับเรณูไม่มีต่อม ส่วน var. Xylocarpa มีต่อมติดอยู่ที่อับเรณูเสมอ ชนิดนี้พบในพม่าและอินเดีย
ผล เป็นฝักรูปไต แบน แข็ง โค้ง โคนและปลายสอบเรียว มีเมล็ดแบน ๆ 10 เมล็ด สีน้ำตาล
ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล
ออกดอก ก.พ.-เม.ย.
ผลแก่ พ.ค.-ก.ค.
การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด
ลักษณะเนื้อไม้ สีแดงหรือน้ำตาลอมแดง เสี้ยนสนเป็นคลื่น เนื้อค่อนข้างละเอียด
ชั้นคุณภาพ A
ลักษณะทางกายวิภาค ที่เห็นได้ด้วยแว่นขยาย 10-15 เท่า (handlens)
พอร์เป็นแบบพอร์เดี่ยวส่วนมากพอร์แฝดมีน้อย การเรียงตัวมีทั้งแบบ solitary และ obique การกระจายเป็นแบบ กระจัดกระจาย (diffuseporous) ภายในพอร์มี ไทโลส (tylose) เกือบทุกพอร์ พอร์มีขนาดปานกลาง เส้นเรย์เห็นชัด มีพาเรงคิมาเป็นแบบรอบพอร์ (vasicentric parenchyma) และพาเรงคิมาปลายฤดู (terminal parenchyma)
ความแน่น (กก./ม3) 1,010 ความยากง่ายในการผึ่งไม้ยาก การอบไม้ ตารางที่ 4
ความทนทานตามธรรมชาติ ทนทานสูง 15.9 ปี การอาบน้ำยาไม้ ชั้นที่ 4
คุณสมบัติการใช้งาน การเลื่อย ไส เจาะ กลึงปานกลาง การยึดเหนี่ยวตะปูดี การขัดเงาปานกลาง
การใช้ประโยชน์
ด้านการทำฟืนและถ่านไม้ เป็นถ่านให้ความร้อน 7,384 แคลอรี/กรัม เป็นฟืนให้ความร้อน 4,620 แคลอรี/กรัม
ด้านเป็นไม้ประดับ เป็นไม้ยืนต้นที่มีเรือนยอดกลมรี ใบและดอกสวย ปลูกให้ร่มเงาและอนุรักษ์พันธุกรรมพืช เป็นไม้มีค่าใช้งานก่อสร้างบ้านเรือนดี เรียกกันทั่วไปว่า lron wood
ด้านเป็นสีย้อมผ้า เปลือกใสน้ำตาล คนเหนือและอีสานใช้ย้อมผ้าฝ้าย
ด้านสมุนไพร สรรพคุณ
เปลือกต้น ตำรายาไทยใช้เปลือกต้นซึ่งมีรสฝาด สมานธาตุ แก้ท้องร่วง ยาพื้นบ้านใช้เปลือกต้นผสมกับสมุนไพรอื่น ต้มน้ำดื่ม แก้ประดง (อาการโรคผิวหนังมีผื่นคัน เป็นเม็ดขึ้นคล้ายผดคันมาก มักมีไข้ร่วมด้วย)
เนื้อไม้ ตำรายาไทยใช้แก่เข้ายาแก้โรคกระษัยโลหิต (อาการมะเร็งที่มดลูกและรังไข่ในสตรี หรือมะเร็งปอดของบุรูษ) ยาพื้นบ้าน ใช้แก่น 1 กำมือต้มน้ำดื่มก่อนนอนเป็นยาถ่าย แก้ช้ำใน ตกเลือดวันละ 1 แก้ว ทุกวันจนกว่าจะหาย (ห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์) แก้โรคชางโลหิต แก้โรคกระษัย บำรุงโลหิต แก้ไข้ท้องเสีย
ดอก เข้ายาแก้ไข้ บำรุงหัวใจ
ไม่ระบุส่วนที่ใช้ แก้โรคเหงือกบวมเป็นหนอง
ไม่ปรากฎรายงานการวิจัย