นกเขาใหญ่ นกขันไพเราะเสนาะหู
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ผมเป็นคนบ้านนอกคอกนาแถวแขวงเมืองวิเศษชัยชาญ บ้านอยู่ริมทุ่งนา มีคลองน้ำไหลตามฤดูกาล บ้านแต่ละหลังส่วนใหญ่มีนอกชาน(ระเบียง) ริมชายคาเห็นกรงนกเขารูปป้อมๆกลมๆแขวนอยู่ทั่วไป เขาเลี้ยงนกเขาใหญ่เพื่อฟังเสียงขันกัน เช้าๆเจ้าของจะพ่นน้ำให้นกแล้วก็ดีดนิ้วพร้อมทำเสียงอื้อๆๆในลำคอ เจ้านกเขาก็จะคันคู วุ่ก-วุค-ครู่ วุ่ก-วุค-ครู่-คุก! ดูช่างมีความสุข
นกเขาใหญ่
นกเขามีหลายชนิด แต่นิยมเลี้ยงนกเขาใหญ่กันมากกว่านกเขาชนิดอื่นๆ อาจเพราะว่านกเขาใหญ่มีชื่อเป็นมงคลต่อท้ายด้วยคำว่าใหญ่ ประกอบกับเสียงร้องฟังแล้วไพเราะจับใจเมื่อมันขันคู ส่วนนกเขาไฟต่อท้ายด้วยคำว่าไฟจึงไม่เป็นมงคล เลยไม่เคยมีใครเลี้ยง แต่ชอบยิงมากิน เนื้อฟูดี
นกเขาใหญ่มีชื่อสามัญหลายชื่อดังนี้คือ Spotted Dove,Spotted Turtle Dove}Chinese Dove,Mountain Dovec]t Lace-neched Dove ชื่อภาษาสามัญว่า นกเขาใหญ่ นกเขาหลวง และนกเขาหม้อ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Streptopelia chinensis Scpoli,1768 อยู่ในวงศ์ COLUMBIDAE อันเป็นวงศ์นกเขา
นกเขาใหญ่มีขนาดยาว 28-30 ซม. หัวสีเทา คอและลำตัวด้านล่างสีน้ำตาลแกมม่วง จุดเด่นให้จดจำเป็นหลังคอมีแถบสีดำแต้มด้วยจุดสีขาว ขนหลังสีน้ำตาล หางยาว ปลายขาว แถบขนปีกมีแต้มดำในขนแต่ละเส้นเหมือนแต้มด้วยสีดำ ปลายขนหางขาว ขาและนิ้วแดง ปลายปีกสีดำ เสียงร้องคือ วุ่ก-วุค-ครู่,วุ่ก-วุด-ครู่-คุก! ก้องกังวาน ฟังแล้วไพเราะมากๆ
เป็นนกที่พบเห็นทั่วไปตามที่โล่งแจ้ง เป็นนกประจำถิ่น เป็นนกหวงห้ามตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2535 จนถึงที่สูงจากระดับน้ำทะเล 2040 เมตร พบทั่วไปในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียกลาง จนถึงจีนตอนใต้ ผสมพันธุ์ช่วงเดือนพฤษภาคม-เดือนมิถุนายน ทำรังด้วยกิ่งไม้แห้งๆคาบไปขัดกันจนเป็นแอ่งเล็กๆบนคบไม้ ไข่ครั้งละ 2-3 ฟอง ได้เวลาผสมพันธุ์จะขันคูหาชู้มันบ่อยครั้งกริยานุ่มนวล แม่นกฟักไข่พ่อนกก็หาอาหารมาป้อน
นกเขาใหญ่ชอบอาบน้ำ
นกเขาใหญ่กลายเป็นนกเลี้ยงประจำบ้านเจ้าขุนมูลนาย คหบดี ผู้มีอันจะกิน มีการจับนกด้วยกรงเล็กๆที่เรียกว่า การต่อนก มีตำราดูลักษณะนกดีและนกธรรมดา สำคัญมากๆคือเสียงร้องที่มีสร้อยคุกๆๆๆ ยิ่งมีหลายคุกยิ่งไพเราะ เป็นนกที่ถ่ายรูปได้ง่ายเพราะว่าเขาจะยืนนิ่งหรือก้าวเดินช้าๆสง่างาม