ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทยต้นที่7.แก่นตะวัน

ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย

ต้นที่ 7. แก่นตะวัน

โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

ชื่อสามัญ Jerusalem artichoke , sunroot, sunchoke, topinumber,แก่นตะวัน                          

ชื่อวิทยาศาสตร์  Helianthus tuberosus L.                    

ชื่อวงศ์  ASTERACEAE

ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์   ดั้งเดิมอยู่แถบหนาวของทวีปอเมริกาเหนือ ต่อมากระจายพันธุ์ไปทั้งเหนือและใต้เส้นศูนย์สูตร 

ลักษณะประจำพันธุ์

            ต้น เป็นไม้ล้มลุกอายุสั้น ทุกส่วนของลำต้นมีขนคล้ายหนาม สูง 1.5-2.0 เมตร  มีเหง้าหรือหัวใต้ดิน คล้ายขิงข่า เนื้อนวลอมชมพู

            ใบ  ใบเดี่ยวเรียงสลับ ใบหยักเป็นสามแฉก เส้นแขนงใบเกิดตรงข้าม ปลายเส้นจดขอบใบตรงแหลมหยัก ขอบใบหยักเป็นฟันปลา หลังใบและท้องใบมีขนสั้นสากมือ

            ดอก  ดอกเดี่ยวเกิดจากซอกใบและปลายยอด ดอกช่อกระจุกช่อละ 3 ดอก  กลีบดอกชั้นนอกสีเหลือง รูปรี บาง ปลายหยักเว้า จำนวน 10-12 กลีบ กลีบดอกวงในรูปหลอดเป็นกระจุกแน่น ขนาดดอกบานเต็มที่ 4.5-7 ซม.  กลีบเลี้ยงปลายแหลมสีเขียวจำนวนมาก ก้านดอกยาว 5-10 ซม.

             ผล  แบบแห้ง เมล็ดขนาดเล็ก  รูปเรียวยาว สีน้ำตาลดำเมื่อแก่   

การขยายพันธุ์และการเก็บเกี่ยวเหง้า

             นิยมขยายพันธุ์ด้วยหัว สามารถหั่นหัวออกเป็นสีเหลี่ยมขนาดลูกเต๋า 2-3 ซม. บ่มในขี้เถ้าแกลบสีดำดูดความชื้นได้ดี หรือใส่ในถังแล้วคลุมด้วยหนังสือพิมพ์เก่า รดน้ำให้ชุ่ม 1 สัปดาห์จะเกิดการแตกหน่อ แล้วนำไปฝังดินกลบบางๆ ระยะปลูก 50x50 ซม.(พันธุ์ KKU Ac 008) ปลูกได้ทุกฤดู จะออกดอกในเวลา 60-65 วัน ตั้งแต่ปลูกถึงเก็บเกี่ยวเหง้าหรือหัวใต้ดิน 100 -140 วัน ผลผลิตเหง้าหรือหัวใต้ดิน จำนวน 2.5-2.8 ตัน/ไร่ หัวใหญ่แขนงน้อย รสชาติหวาน กินสดๆได้หรือปรุงเป็นอาหารหลากหลายรูปแบบ 

พื้นที่ที่เหมาะสม 

              แก่นตะวันชอบดินร่วนปนทราย ระบายน้ำดี PH 4.5-8.2 ปริมาณน้ำพอเพียง แสงแดดเต็มวัน อุณหภูมิ 15-38 องศาเซลเซียส ปรับตัวได้ดีเมื่อทดลองปลูกที่จังหวัดขอนแก่น  

การใช้ประโยชน์

        1.ปลูกเป็นไม้ประดับ  ปลูกลงแปลงขนาดเล็กและขนาดใหญ่ได้ เหมือนทุ่งทานตะวัน ใช้ประโยชน์เพื่อการท่องเที่ยวได้

        2.ปลูกเป็นพืชอาหาร  เหง้าหรือหัวใต้ดินแก่นตะวันรูปร่างคล้ายขิง แต่มีแขนงน้อย นิยมกินแทนผักสด ผักแกล้ม ทำสลัด ผัด แกง ได้หลากหลายรูปแบบ ในเนื้อหัวแก่นตะวันสะสมอินนูลิน(Innulin) อันเป็นคาร์โบไฮเดรตที่ประกอบด้วย น้ำตาลฟลุ๊กโตสที่ต่อกันเป็นโมเลกุลยาว ละลายน้ำดีมีความหวานกว่าน้ำตาลซูโครส 1.5 เท่า เก็บหัวไว้ในห้องเย็นยิ่งเพิ่มความหวาน

         3.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร  เหง้าหรือหัวแก่นตะวัน  ทำให้เจริญอาหาร กระตุ้นการหลั่งของน้ำดี ขับปัสสาวะ สร้างภูมิคุ้มกันโรค ลดความเสี่ยงการเป็นโรคความดันโลหิตสูง ลดไขมันในเลือด ลดความเสี่ยงการเป็นโรคเบาหวาน โรคหัวใจ อินนูลิน เป็นอาหารเยื่อใยไม่ถูกย่อยในกระเพาะอาหาร และลำไส้เล็ก จึงค้างอยู่ในระบบทางเดินอาหารเป็นเวลานาน ทำให้ไม่รู้สึกหิว กินอาหารได้น้อยลง ไม่อ้วน

         4.ปลูกเป็นพืชพลังงาน   ผลผลิตหัวสด 1 ตัน สามารถผลิต เอทานอลได้ 80-100 ลิตร เป็นเอทานอลบริสุทธิ์ 99.5% ผสมทำแกสโซฮอลได้ทันที จัดเป็นพืชพลังงานทดแทนที่ทรงคุณค่า (อ้อย 1 ตัน ให้แอลกอฮอล์ 65-70 ลิตร)         

บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย

           แรกเห็นต้นและดอกแก่นตะวันในสวนจตุรจักร คิดว่าเป็นพวกเดียวกับบัวตอง แต่เมื่อถ่ายรูปแล้วค้นคว้าข้อมูลจึงรู้ว่า มีคุณค่ามากกว่า สามารถนำมาปลูกได้ทั่วไปในประเทศไทย ดังที่ได้เน้นให้เห็นถึงคุณประโยชน์ 4 ประการ สามารถปรับปรุงพันธุ์และขยายพันธุ์ได้ง่าย ใช้ระยะเวลาสั้นๆ ปลูกตกแต่งในบ้านกนให้ความสวยงามและเก็บหัวมากินเป็นอาหารได้ด้วย ยอดเยี่ยมมากๆทีเดียวเชียวครับ