ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้นที่12. เครือพูเงิน
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ เครือพูเงิน ย่านตาน
ชื่อวิทยาศาสตร์ Argyreia mollis (Burm.f.) Choisy
ชื่อวงศ์ CONVOLVULACEAE
เครือพูเงิน
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบในลาว กัมพูชา เวียดนาม เมียนมาร์
ในประเทศไทย พบตามป่ารุ่น ป่าละเมาะ ป่าเบญจพรรณ สองข้างทาง ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 0-1,500 เมตร
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น ไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวได้ถึง 10 เมตร ลำต้นอ่อนมีขนสีขาวยาวราบหนาแน่น หรือมองคล้ายคราบขาวๆ
ใบ ใบเดี่ยว เวียนสลับ รูปยาวรีหรือขอบขนานแคบ กว้าง 1.5-7 ซม. ยาว 4-15 ซม.
ดอก เดี่ยว แต่ออกเป็นกลุ่มตามง่ามใบ หรือปลายกิ่ง กลุ่มละ 3-5 ดอก ก้านช่อดอกยาว0.5-4.5 ซม. มีขน ก้านดอกยาว 5-15 มม. เป็นสัน มีขน ใบประดับรูปขอบขนานแกมไข่กลับ ปลายมน หลุดร่วงง่าย กลีบรองกลีบดอกมี 5 กลีบ 2 กลีบนอกรูปรีกว้าง ปลายมน ยาว 8-10 มม. กลีบในรูปขอบขนาน ปลายหยักเว้าตื้น ๆ กลีบทั้งหมดด้านนอกมีขนยาวคล้ายเส้นไหม กลีบดอกสีม่วงอ่อนหรือชมพู ส่วนโคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูป รูประฆัง ยาว 5-6.5 ซม.สีชมพูเข้มกว่า หายากที่มีสีขาวทั้งหมด เกสรผู้และเกสรเมียสั้นกว่ากลีบดอกเล็กน้อย ก้านเกสรผู้มีขนปุกปุยที่โคน รังไข่เกลี้ยง มี 4 ช่อง ออกดอกระหว่าง กันยายน-มีนาคม
ผล ค่อนข้างกลม วัดเส้นผ่านศูนย์กลาง 8-10 มม. แก่สีแดงหรือแดงอมส้ม เมล็ด มี 3-4 เมล็ด สีดำ
การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด ตั้งแต่ปลูกถึงออกดอก 6 เดือน
สภาพพื้นที่ที่เหมาะสม ดินร่วนปนทราย-ดินเลว ปริมาณน้ำปานกลาง แสงแดดเต็มวันหรือครึ่งวัน อุณหภูมิ 15-35 ‘C ความสูง 0-1,500 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง
การใช้ประโยชน์
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ ให้เลื้อยพันขึ้นค้าง ดอกมีขนาดใหญ่ ดก สีหวาน ช่วงเวลาออกดอกนาน ให้ความสวยงามมาก ปลูกง่ายโตเร็ว เป็นไม้ในถิ่นกำเนิดประเทศไทย นำไปปลูกให้เลื้อยขึ้นซุ้มในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ประเภทอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าได้ดี ไม่ผิดหลักการจัดการพื้นที่ป่าอนุรักษ์แต่อย่างใด
2.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร สรรพคุณดังนี้คือ
ทั้งต้น ใช้คั้นเอาน้ำเป็นยาหยอดตา แก้ตาอักเสบ
ใบ ตำพอกฝีฟกช้ำ