ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้นที่16.เสี้ยวดอกขาว
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ เสี้ยวดอกขาว(เหนือ) นางอั้ว(เชียงใหม่) เปียงพะโก(สุโขทัย) โพะเพ่(กะเหรี่ยงกาญจนบุรี) Mountain ebony tree, St.Thomas tree
ชื่อวิทยาศาสตร์ Bauhinia variegata L.
ชื่อวงศ์ LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบที่ อินเดีย ปากีสถาน เมียนมาร์ ลาว เวียดนามตอนเหนือ จีนตอนใต้
ในประเทศไทย พบทั่วไปในป่าเบญจพรรณภาคเหนือเช่นเชียงราย เชียงใหม่ ลำปาง พะเยา น่าน และภาคตะวันตก ได้แก่,กาญจนบุรี สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 500-1,200 เมตร
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น เป็นไม้ยืนต้น สูงถึง 12 เมตร
ใบ ใบเดี่ยวเรียงสลับ โคนใบเว้ารูปหัวใจ ปลายแยก 2 พูปลายใบมน ไม่ลึกนัก เส้นแขนงใบเหมือนใบเสี้ยวทั่วไป
ดอก ออกเป็นช่อแบบช่อกระจะสั้นตามปลายกิ่ง กลีบดอกสีขาว มีกลิ่นหอมอ่อนๆ 5 กลีบ แยกจากกัน กลีบที่ 5 มักมีแต้มสีม่วง สีชมพู หรือสีเหลือง เป็นเส้นๆ ขึ้นอยู่กับต้นเสี้ยวดอกขาวแต่ละท้องถิ่น เกสรผู้ 5 อัน เกสรเมียโค้งงอนขึ้นแบบเดียวกัน ออกดอกระหว่างเดือน มกราคม ถึง กุมภาพันธ์
ผล เป็นฝักเขียวเมื่ออ่อน แก่สีน้ำตาลดำ แตกบิดกระจายเมล็ด เมล็ดกลมแบน สีน้ำตาล
การขยายพันธุ์ เมล็ดขนาดใหญ่ จึงนิยมเพาะกล้าจากเมล็ด แต่สามารถตอนหรือปักชำกิ่งได้
พื้นที่ที่เหมาะสม ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 500-1,200 เมตร แต่พบว่าสูงกว่านั้นก็สามารถขึ้นและออกดอกได้ดี ดินร่วน ระบายน้ำดี
การใช้ประโยชน์
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ ได้อย่างสวยงามตระการตาด้วยดอกที่ขาวโพลนไปทั้งต้นในช่วงเวลาหน้าหนาวถึงต้นฤดูร้อน ถ้าการจัดการดีจะกลายเป็นจุดขายการท่องเที่ยวเช่นอุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน บ้านป่าเมี่ยง ต.แจ้ซ้อน อ.เมืองปาน จังหวัดลำปาง จัดงานเทศกาลดอกเสี้ยวบาน เป็นพันธุ์ไม้ในถิ่นกำเนิดของประเทศไทย จึงสามารถนำไปปลูกประดับในป่าอนุรักษ์ประเภทอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าได้อย่างถูกต้องกับหลักการ
ฤดูออกดอก จะมีนกฮัมมิงเบิร์ด เข้ามาดูดกินน้ำหวานจากดอก และนกอีกหลายๆชนิด
2.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร สรรพคุณเช่น สารสะกัดด้วยอะซ๊โตนและเมทานอล จากเปลือกต้น ยับยั้งแบคทีเรียได้หลายชนิด แก้ไอ แก้บิด และห้ามเลือด ตาอ่อนและรากใช้รักษาโรคเกี่ยวกับการย่อยอาหาร โรคหิดและฝี เป็นยาบำรุงธาตุ รักษาโรคผิวหนัง เนื้อไม้ รักษาอาการท้องร่วง ในอินเดีย มีฤทธิ์ยับยั้งการอักเสบ มีฤทธิ์ยับยั้งเซลมะเร็ง ป้องกันการเกิดมะเร็งตับในหนูทดลองได้ด้วย
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
ผมเคยทำงานบนดอยอินทนนท์เข้าทางแยกไปแม่แจ่ม เข้าหนาวเมื่อใดก็จะเห็นต้นเสี้ยวดอกขายบานสะพรั่งตามไหล่เขาไกลๆไปจากถนนสายขึ้นดอย แต่ก็ไม่เคยเข้าไปถึงต้นสักที นึกในใจว่า ถ้าปลูกทั้งภูเขาหรือเป็นดงใหญ่ๆ จะขาวพราวไปทั่วไหม เมื่อผมเขียนหนังสือชื่อต้นไม้ยาน่ารู้ จึงได้เข้าไปสัมผัสถึงต้น ใบ ดอก ผล และเปลือกนอนและเปลือกใน ใต้ต้นหอมกรุ่นจากกลีบดอกสวยๆ ตอนนั้นนึกว่าถ้านำไปลูกเป็นดงใหญ่ๆ จะเหมือนดอกซากุระบานในญี่ปุ่นไหม(ไม่เคยไป เห็นแต่จากทีวีและสื่อสิ่งพิมพ์) จนถึงวันนี้ มีเทศกาลดอกเสี้ยวบาน ดีใจครับ จะดีใจมากหากป่าอนุรักษ์ทั่วไทยนำไปปลูกประดับแบบการจัดการป่าอนุรักษ์ คงสวย