ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น 43.กระเจียว
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ ปทุมมา ขมิ้นโคก Siam tulip
ชื่อวิทยาศาสตร์ Curcuma alismatifolia Gagnep.
ชื่อวงศ์ ZINGIBERACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบที่ อินโดนิเซีย อินเดีย ศรีลังกา
ในประเทศไทย พบที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคเหนือ ในป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ จากที่ราบถึงสูง 900 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น ลำต้นมีสองส่วน ส่วนหนึ่งอยู่ใต้ดินมีลักษณะเป็นเหง้าหรือเป็นหัว รูปรีค่อนข้างกลมปลายแหลม มีไหลแยกจากหัว/เหง้า/ลำต้นใต้ดินยาว กลม ส่วนที่สองอยู่บนดินเป็นลำต้นเทียมที่เกิดจากกาบโคนใบมาอัดกันแน่น หลังออกดอกจะแห้งเหี่ยวและจะแตกใบขึ้นมาใหม่ในปีถัดไปจากเหง้าใต้ดิน
ใบ เป็นใบเลี้ยงเดี่ยว รูปหอก กว้าง 3-5 ซม ยาว 20-35 ซม. ปลายใบแหลม ถ้าดอกสีชมพูเส้นกลางใบจะมีสีชมพูแต้มตลอดเส้น ถ้าเป็นดอกสีขาวเส้นกลางใบจะไม่มีสีชมพู ถ้าเป็นดอกลายใบจะใหญ่กว่าปกติไม่มีแถบสีชมพู ทั่วไปใบเขียวบาง มันทั้งด้านหลังใบและท้องใบ
ดอก รูปปากเปิด ซ่อนตัวในกลีบรองกลีบดอกไม่ติดผล ร่วงเร็ว แต่มีกลีบเลี้ยงสานตัวเป็นรูปดอกบัว กลีบเลี้ยงมีสีชมพู สีม่วงอมชมพู ลายชมพูแซมเขียว และสีขาว ก้านช่อดอกยาว สีเขียว กลม แข็ง ยาว 30-40 ซม.
ผล ไม่พบที่ก้านช่อดอก แต่เหง้าใต้ดินมีไหลยาวยื่นออกไปขยายเหง้ารูปรีกลมปลายแหลม ใช้ส่วนนี้ในการปลูกหรือแทงขึ้นเป็นต้นกระเจียว
สภาพพื้นที่ที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์
ดินอุดมสมบูรณ์ดี ระบายน้ำดี ชอบแดดครึ่งวันถึงเต็มวัน ที่ราบถึงสูง 900 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง กระเจียวขยายพันธุ์ด้วยหัวหรือเหง้าใต้ดิน ในแปลงปลูกทดลองเริ่มปลูก (เมย.-พค.) จนออกดอก (กค.-สค.) ใช้เวลารวว 4 เดือน เมื่อต้นบนดินเหี่ยว ต้นใต้ดินจะลงหัว 2 เดือน (พย.-ธค.) และเริ่มเก็บหัวหรือเหง้า 3 เดือน (ธค.-กพ.) สามารถทำเชิงพาณิชย์ได้ในปริมาณมากๆ
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
กระเจียวโด่งดังเมื่อเกิดการประชาสัมพันธ์ให้เกิดการท่องเที่ยวในอุทยานแห่งชาติป่าหินงาม จนกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญ เรียกว่ากระเจียวดอกเดียวก็เกิดการท่องเที่ยวได้ แต่ด้วยป่าหินงามมีมิติของหินรูปทรงแปลกตาที่เกิดตามธรรมชาติและต้นไม้ป่าเต็งรังที่มีรูปทรงชวนชม จนกลายเป็นเทศกาลเที่ยวชมดอกกระเจียว
1.ปลูกประดับ ปลูกเป็นไม้ลงแปลง ปลูกเป็นไม้ลงกระถาง
2.ปลูกเป็นไม้ตัดดอก เชิงพาณิชย์ จนได้ชื่อว่าเป็น ทิวลิปสยาม
3.ปลูกเป็นไม้ขยายขายหัวพันธุ์จำหน่ายไปทั่วทั้งในและนอกประเทศ
4.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร สรรพคุณ ช่วยขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อ แก้มดลูกอักเสบสำหรับสตรีหลังคลอด
ความน่าสนใจ
กระเจียวชนิดนี้ปลูกง่าย เติบโตดี ให้สีสันสวยงามตระการตา อายุหลายปี ขยายกอหรือหัวได้เรื่อยๆ ปัจจุบันนี้แพร่กระจายอย่างกว้างขวาง ได้รับการพัฒนาพันธุ์มากมายและพัฒนาแปลงปลูกในโรงเรือนที่ควบคุมอุณหภูมิ ความชื้น ดิน ได้แม้ในประเทศเมืองหนาว เช่น ฮอลแลนด์ ฯลฯ ทุกวันนี้ตลาดกว้างขวาง มั่นคง มีโอกาสสูงในการที่จะพัฒนาพันธุ์ต่อไปได้อีกมาก ถ้าปรับปรุงพันธุ์ได้แปลกแตกต่างต้นเดียวอาจพลิกฟ้าชะตาดีได้ ช่วงเวลาที่ใช้สั้นๆ น่าสนใจไหม ?