ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย ต้น 45.ดอกสามสี

ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย

ต้น 45.ดอกสามสี

โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ

ต้นกุหลาบขาวหรือดอกสามสี

ชื่อสามัญ  กุหลาบขาว   ไม                        

ชื่อวิทยาศาสตร์ Rhododendron lyi  Le’veill.   

ชื่อวงศ์  ERICACEAE    

ดอกต้นสามสีหรือกุหลาบขาว        

ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์ 

             ในต่างประเทศ  พบที่จีนตอนใต้  ลาว เวียดนาม

             ในประเทศไทย พบที่ภาคเหนือเช่น เชียงใหม่  เชียงราย พิษณุโลก  ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่นจังหวัดเลย ภูหลวง   บนที่สูง 1,000-1,600 ม. โดยเฉพาะตามโขดหิน ขึ้นเป็นกลุ่มใหญ่ๆ           

สถานะภาพ  พืชหายาก

ลักษณะประจำพันธุ์ 

            ต้น  ไม้พุ่มขนาดเล็ก สูง 3-4 ม. ไม่ผลัดใบ แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มไม่เป็นระเบียบ กิ่งอ่อนมีขนแข็งทั่วไป ีระเบียบ องประเทศไทย บนที่สูง 900-1600 ม.

            ใบ เดี่ยว เรียงเวียนสลับใกล้ๆกันเป็นกลุ่มที่ปลายกิ่ง แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง รูปไข่กลับ หรือรูปมนแกมรูปไข่กลับ  ยาว 3.0-5.5 ซม. กว้าง 1.4-2.5 ซม. ค่อนไปทางปลายใบกว้าง มีติ่งสั้น ๆ ขอบใบเรียบ แต่มักจะม้วนพับลงข้างล่างเข้าหากันทั้งสองข้าง มีขนสั้นๆสีน้ำตาลหนาแน่น หลังใบเป็นมันสีเขียวเข้ม ท้องใบปกคลุมด้วยเกล็ดสีน้ำตาลหนาแน่นโดยตลอด ก้านใบยาวประมาณ 4 มม. เส้นแขนงใบข้างละ 6-8 เส้น ปลายเส้นจดเส้นถัดไป เส้นแขนงย่อยเป็นร่างแห 

            ดอก ออกเป็นช่อกระจุกสั้น ๆ ตามปลายกิ่ง 2-3 ดอก ก้านดอกสั้น กลิ่นหอมอ่อน ดอกตูมสีชมพูเรื่อ ๆ กลีบรองกลีบดอกเล็ก 5 กลีบ กลีบดอกเชื่อมติดกันคล้ายระฆังฝรั่ง ยาว 4.5-8.5 ซม. มี 5 กลีบ ขอบกลีบย่น  กลีบดอกสีขาว หรือสีขาวอมชมพูเรื่อ ๆ ที่บริเวณขอบกลีบ ภายในหลอดของกลีบดอกมีจุดประสีเหลืองสด แต้มเป็นทางลงไปจนถึงต่อมน้ำหวานที่ฐานกลีบดอก กลีบดอกหลุดร่วงได้ง่ายภายหลังที่ดอกได้รับการผสมเกสรแล้ว เกสรผู้มีจำนวน 10 อัน รังไข่ยาวเรียวยาวจรดก้านเกสรเพศเมีย มีเกล็ดรังแค  ออกดอกระหว่างเดือน มกราคม-เมษายน

            ผล คล้ายผลสมอ ยาวประมาณ 2.5 ซม. ผิวแข็งมีตุ่มเล็ก ๆ ขรุขระ เมื่อแห้งจะแตกออกเป็น 5 เสี่ยง ภายในบรรจุเมล็ดเล็ก ๆ ละเอียดเป็นจำนวนมาก เมล็ดมีปีกบอบบาง ปลิวไปตามลมได้ง่าย    

สภาพที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์  ดินร่วนบนโขดหิน ระบายน้ำดี หนาวจัดในฤดูหนาว 5-20 องศาเซลเซียส แสงแดดเต็มวัน  ขึ้นเป็นกลุ่มใหญ่ๆ ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 1,000-1,600 เมตร การขยายพันธุ?ด้วยการเพาะเมล็ด  ตามธรรมชาติเกิดจากการเพาะเมล็ด แต่สามารถปักชำหรือตอนกิ่งได้  ไม่มีรายงานอายุการเกิดจนออกดอก

บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย

          ผมถ่ายรูปต้นสามสีหรือกุหลาบขาวต้นนี้จากอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า จังหวัดพิษณุโลก และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง ซึ่งมีสภาพภูมิประเทศเป็นภูเขาหิน  สูงจากระดับน้ำทะเล 1,000 เมตรขึ้นไป ขึ้นเป็นกลุ่มใหญ่ๆ ยามที่ออกดอกจะออกดอกดก พร้อมๆกัน บานสะพรั่งไปทั้งผืนป่า มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ในดอกเดียวมจึงเรียกว่าดอกสามสี และโดยทั่วไปเรียกว่ากุหลาบขาว ชอบขึ้นอยู่ใกล้เคียงกับต้นกุหลาบแดง และดอกไม้ชนิดอื่นๆมากมาย เหมือนเดินไปในสวนสวรรค์     

1. 1.                  ปลูกเพื่อเป็นไม้ประดับ  เป็นไม้ป่าดอกสวยงามและมีกลิ่นหอมอ่อนๆ เป็นพืชหายาก และเป็นไม้ในถิ่นกำเนิดของประเทศไทย สามารถปลูกประดับในพื้นที่อุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าได้อย่างถูกต้องตามหลักการจัดการป่าอนุรักษ์ ขึ้นอยู่กับการจัดการของผู้บริหารว่าจะมีสายตาและความจริงจังในการจัดการหรือไม่
   1. 2.            ปลูกเป็นพืชสมุนไพร  ยังไม่มีรายงานการวิจัย