ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น 100.บานไม่รู้โรย
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ ตะล่อม(เหนือ) กุนหยี(ใต้) Globe Amaranth, Button agaga, Bachelor Button
ชื่อวิทยาศาสตร์ Gomphrena globosa L.
ชื่อวงศ์ AMARANTHACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบที่บราซิล ปานามา กัวเตมาลา
ในประเทศไทย นำเข้ามาปลูกทั่วประเทศ
การกระจายพันธุ์ ในประเทศไทยกระจายไปทั่วทุกภาค ในภูมิภาคเอเชีย ก็กระจายไปได้ดีเช่นกัน
สถานภาพ เป็นพืชต่างถิ่นกำเนิด นำเข้ามาปลูกประดับทั่วไป จัดเป็นไม้ล้มลุกอายุ 1 ปี กลีบดอกไม่ร่วงจึงได้ชื่อว่าบานไม่รู้โรย
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น สูง 50 ซม. ลำต้นเป็นปมสีแดง แตกกิ่งก้านสาขาเป็นเหลี่ยม มีร่อง ต้นอ่อนมีขนสีขาว แตกกิ่งก้านบริเวณยอดต้น กิ่งก้านเป็นเหลี่ยมและมีร่อง ลำต้นอ่อนมีขนสีขาวปกคลุม ปัจจุบันนิยมปลูก 2 สายพันธุ์ คือ พันธุ์ต้นสูง และพันธุ์ต้นเตี้ย
ใบ ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกัน รูปรี ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ กว้าง 2-4 ซม. ยาว 5-10 ซม. หลัง-ท้องใบมีขนสีขาว เนื้อใบนิ่ม ก้านใบสั้น มีขนสีขาว
ดอก กระจุกทรงกลมออกตามปลายกิ่ง มีดอกย่อยอัดกันแน่น แต่ละช่อดอกจะมีดอกย่อย 2-3 ดอก ดอกรูปกลม ดอกสีขาว สีแดงเข้ม สีม่วง หรือสีชมพูอ่อน กลีบดอกขนาดเล็กเรียงซ้อนกันเป็นชั้น ๆ ทั้งดอก ปลายกลีบแหลมคล้ายขนแข็ง ๆ และมีใบประดับหรือกลีบเลี้ยงดอกเป็นสีเขียว มีอยู่ด้วยกัน 2 กลีบ ดอกบานเต็มที่ขนาด 1.5-2 ซม. ออกดอกตลอดปี
ผล เป็นผลแห้ง รูป ภายในมีเมล็ดสีน้ำตาลอ่อน เมล็ดมีลักษณะแบนหรือเป็นรูปไข่[
สภาพที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์
ขึ้นได้ในดินทุกชนิด แดดเต็มวัน ความชุ่มชื้นปานกลาง เติบโตเร็ว การขยายพันธุ์นิยมเพาะกล้าด้วยเมล็ด
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
จำความได้ก็รู้จักดอกบานไม่รู้โรย ด้วยว่าตามแม่ไปทำบุญที่วัด ซึ่งปลูกดอกบานไม่รู้โรยไว้ข้างๆศาลาเยอะมาก แม่ชอบใช้ให้ไปเด็ดดอกบานไม่รู้โรยสีแดงเข้ม สีขาว มามัดรวมกันเป็นดอกไม้ถวายพระ
ดอกไม่รู้โรยปลูกง่ายตายยากและโตเร็ว ถ่ายรูปก็ง่าย ได้ภาพตามต้องการ ซ้ำยังมีสรรพคุณทางสมุนไพรมากมาย อาทิเช่น
ทั้งต้นและราก มีรสเย็นขื่น นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้กษัย
ดอกและต้น มีรสหวาน ขื่น ชุ่ม เป็นยาสุขุม ออกฤทธิ์ต่อปอดและตับ ใช้เป็นยาแก้ตับร้อน หรือธาตุไฟเข้าตับ ช่วยแก้ตาเจ็บ ตามัว อันเนื่องจากธาตุไฟเข้าตับ
ทั้งต้นและราก, ดอก แก้อาการไอเป็นเลือด เลือดออกตามทวารทั้งเก้า แก้ไอกรน โรคบิด
ดอก ช่วยขับเสมหะ วัณโรคปอด แก้ปัสสาวะติดขัด บำรุงตับ แผลฝีคัน ฝีประคำร้อย
ทั้งต้นและราก นำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้กามโรค แก้หนองใน แก้มุตกิดหรือกขาว ช่วยขับระดูขาวของสตรี ช่วยขับระดูขาวให้แห้ง
พบสาร Gomphrenin , Amaranthin, Isoamranthin ในดอกบานไม่รู้โรย