ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น 118. ฟ็อกโกลบ
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ ถุงมือจิ้งจอก ถุงมือแม่มด กระดิ่งคนตาย Foxglove, Digitalis
ชื่อวิทยาศาสตร์ Digitalis spp L.
ชื่อวงศ์ PLANTAGINACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบทางทิศตะวันตก ตะวันตกเฉียงใต้ของทวีปยุโรป ตะวันตกของเอเซียกลาง และตะวันตกเฉียงเหนือของทวีปแอฟริกา
ในประเทศไทย พบนำเข้ามาปลูกประดับบนดอยสูง อากาศหนาวเย็น ทางภาคเหนือ
การกระจายพันธุ์ ฟ็อกโกลบพบว่ามีมากกว่า 20 ชนิด และได้เกิดการผสมข้ามสายพันธุ์มากมาย หลากหลายรูปแบบดอกและสีสัน
สถานภาพ เป็นพืชต่างถิ่นกำเนิด นำเข้ามาปลูกประดับในรีสอร์ท ดอยตุง ดอยอ่างขาง ที่มีระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางมากกว่า 1,600 เมตร ไม่ควรนำไปปลูกประดับในป่าอนุรักษ์ เป็นพืชอายุ 2 ปี เป็นพืชล้มลุก และเป็นต้นไม้
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น เป็นไม้อายุ 2 ปี ปีแรกสร้างพุ่มเตี้ย ปีที่สองจึงส่งลำต้น สูง 50-2.55 ซม. สีเขียวนวล กลม
ใบ รูปไข่ปลายใบแหลม ยาง 10-35 ซม. กว้าง 5-12 ซม. ขอบใบหยัก เนื้อใบสีเขียวย่นเป็นคลื่น มีขนสีเทาขึ้นทั่วไป
ดอก ออกเป็นวงรอบก้านดอก รูประฆังคว่ำ กลีบดอกสีชมพู ม่วง ขาว และเหลือง มีแต้มสีต่าง ๆด้านในกลีบดอก
ผล รูปแคปซูล เมล็ดสีเขียวเมื่ออ่อน แก่สีดำ จำนวนมาก ขนาดเล็ก เมล็ดร่วงหล่นจะชะงักงันการงอกเป็นปี
สภาพที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์
สภาพที่เหมาะสม เป็นดินกรด อุณหภูมิ 15-18 องศาเซลเซียส แต่มีความชุ่มชื้นสูง ระบายน้ำได้ดี ชอบแดดจัดเต็มวันหรือมีร่มเงาบาง ๆ ลมไม่แรง
การขยายพันธุ์ นิยมขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด หว่านโดยไม่ต้องกลบดิน ใช้พลาสติกคลุมแปลงเพาะได้ เมล็ดจะงอก 20-30 วัน แล้วย้ายกล้าไปปลูกในหลุมที่ขุดเตรียมปลูกด้วยส่วนผสมของดินร่วน ปุ๋ยอินทรีหรือเคมี ระยะปลูกต้นกล้าห่าง .60-1.2 เมตร พุ่มใบเลี้ยงต้นอยู่ถึง 1 ปี จึงจะส่งลำต้นหรือก้านดอกพ้นพุ่มใบ 1-2.5 เมตร
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
ผมพบต้นถุงมือจิ้งจอกครั้งแรกที่ ดอยตุง เชียงราย ปลูกเป็นกลุ่มใหญ่ หลากหลายสีสัน ช่อดอกยาวเป็นเมตร จำนวนดอกมาก หลากหลายสีสัน แถมด้วยแต้มสีแปลกตา สวยงามมาก ผมถ่ายรูปด้วยความลังเล จะถ่ายเจาะเฉพาะดอกก็ไม่ได้เพราะก้านดอกยาว จึงได้แต่ถ่ายทั้งต้นโดยมีดอกติดเป็นระย้า
ต่อมาผมไปพบที่ดอยอ่างขาง เชียงใหม่ อีกแห่งหนึ่ง ปลูกได้งดงามมาก ลำต้นแข็งแรงและส่งช่อดอกสูงมากกว่าเมตร เป็นดอกไม้ที่น่าสนใจ
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ แบบลงหลุม ระยะห่างระหว่างหลุม 60-120 ซม. ปีแรกสร้างแต่พุ่มใบและปีที่ 2 ส่งลำต้นเหนือดินหรือช่อดอกสูงกว่า 1.50-2.50 เมตร แต่ในไทยอาจไม่ถึง
2.เป็นพืชสมุนไพร ใบ ควบคุมการเต้นของหัวใจ (cardiac glycosides)
3.พิษวิทยา ทุกส่วนของฟ็อกโกลบเช่น ต้น ใบ ดอก เมล็ด มีพิษ Digitoxinต้องระวังไม่ให้เด็ก ๆไปกัดกินหรือดูดกินน้ำหวานจากดอก