นกกระจาบ: นิทานเรื่องพลังความสามัคคี โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง/ภาพ

นกกระจาบ: นิทานเรื่องพลังความสามัคคี 

โดยธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง/ภาพ

                  เมื่อครูเล่านิทานเรื่องความสามัคคี ครูยกเรื่องไม้ซีกที่หักดังเปาะด้วยเข่า แต่เมื่อนำมามัดรวมกันแล้วก็ทดลองหักด้วยเข่าอีกครั้ง คนหักเจ็บเข่าแทบตาย แต่ไม้มัดซีกสำแดงความแข็งแกร่ง ครูเน้นว่า ความสามัคคีคือพลัง 

                  บางทีครูก็เล่าเรื่องนกกระจาบว่า กาลครั้งหนึ่ง เมื่อนายพรานวางตาข่ายดักนกกระจาบ นกกระจาบได้ตายตกไปตามกำลังที่เหนือกว่าของนายพราน แต่แล้วก็เกิดมีนกกระจาบเจ้าปัญญาที่เล็ดรอดไปได้ บอกเล่ากับเหล่านกกระจาบว่า

                   หากมีตาข่ายมาดักพวกเรา ขอให้นกทุกตัวเอาหัวรอดรูตาข่าย แล้วรวมพลังบินขึ้นพร้อมๆกัน  แล้วก็เอาตาข่ายไปทิ้งไว้ที่ต้นไม้มีหนาม หลังจากนั้นให้เอาหัวออก ปล่อยทิ้งตาข่ายให้นายพรานไปแกะจากหนามเถอะ นายพรานแกะตาข่ายจากหนามแทบตาย

                   ต่อมา เมื่อนายพรานดักตาข่ายไว้ในไร่นา นกกระจาบก็ติดตาข่ายของนายพราน พลันนกกระจาบทุกตัวก็ทำตามที่ได้นัดแนะกันไว้ แล้วบินหนีไปทิ้งตาข่ายไว้บนต้นไม้มีหนาม นายพรานต้องน้ำตาตกก้มหน้างกๆแกะตาข่ายออกจากพงหนามทั้งวัน นกกระจาบจึงรอดตายเพราะความสามัคคี

                   เล่ามาซะตั้งสองเรื่อง ที่แท้อยากจะเล่าเรื่องนกกระจาบต่างหากเล่า นกกระจาบที่จะเล่าให้ฟังต่อไปนี้ เป็นนกระจาบหนึ่งในสามชนิดที่พบในประเทศไทยได้แก่ นกกระจาบธรรมดา  นกกระจาบทอง และนกกระจาบอกลาย ส่วนอีก 2 ชนิดนั้นไม่เคยพบในแผ่นดินไทยแต่อย่างใด

รังที่เริ่มต้นถักทอ หญ้ายังเขียวๆ

                   อย่างไรก็ดี ในที่นี้ขอเล่าถึงเรื่องนกกระจาบธรรมดาที่มีชื่อทั่วๆไปว่า Baya weaver  มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ploceus philippinus  Linnaeus 1766 subfamily ploceinae อยู่ในวงศ์(Family) PASSERIDIAE  มีชื่อพื้นเมืองอีกชื่อหนึ่งว่า นกจอกฟ้า แต่ก็ไม่ค่อยมีใครนิยมเรียก นกกระจาบเป็นนกประจำถิ่น พบได้ทั่วไปตั้งแต่พื้นที่ราบจนถึงพื้นที่สูงถึง 1,200 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง เสียงร้อง ชิด ชิด ชิด ชิด

                   วัดจากหัวจดปลายหางยาว 15 ซม. มีปากรูปกรวย สั้น ส่วนคอ ขา หาง สั้น ปีกก็สั้นแต่ปลายมนๆ ขนด้านบนสีน้ำตาลปนเหลืองๆ ช่วงฤดูผสมพันธุ์ตัวผู้จะมีขนบนหัว(กระหม่อม)จะออกสีเหลืองจัด ใบหน้ามีริ้วดำๆ ปากสีเข้มมากขึ้น ส่วนขนด้านท้องลำตัวสีขาวอมเหลืองอ่อนๆ  ตัวผู้กับตัวเมียโดยทั่วไปคล้ายคลึงกัน

                   พฤติกรรมเด่นของนกกระจาบธรรมดาคือ ความละเมียดละไมในการถักทอ "รัง" อันเป็นบ้านสำหรับลูกและเมียอย่างเหลือพรรณนา เป็นนกตัวผู้ที่มุมานะและอดทนยิ่ง โดยเมื่อถึงวัยเจริญพันธุ์ นกตัวผู้ที่ขนบนกระหม่อมจะมีสีเหลืองจัด จะเลือกต้นไม้ที่อยู่สูงๆจากพื้นราวๆ 2-3 เมตร แต่ก็อาจจะสูงกว่านี้ ต้นไม้ที่นิยมทำรังมักเป็นต้นไม้ที่สูง มีหนาม ดูแล้วว่ามีความปลอดภัยสูง

ไม่แน่ใจว่าเป็นนกกระจาบตัวผู้หรือตัวเมีย

                   เมื่อเขาเลือกทำเลสร้างรังได้แล้วก็จะจิกหญ้ามาจักเป็นเสี้ยวเล็กๆ ส่วนจะเป็นหญ้าอะไร ชนิดไหน ไม่มีข้อมูลที่บอกกล่าว แล้วก็ไม่ได้นั่งเฝ้าระวังอย่างที่ควรทำ(ศึกษา) นกกระจาบตัวผู้จะเลือกกิ่งไม้แล้วเริ่มต้นถักทอรังของเขา สร้างไปก็ส่งเสียงเรียกนกตัวเมียที่บินผ่านไปผ่านมา 

                   "เชิญซิจ๊ะ มาชมเรือนหอของเราก่อน ฉันตั้งใจถักทอเพื่อความรักและครอบครัวของเรานะ"  เจ้านกหนุ่มส่งเสียงเกี้ยวสาวๆ

                   นกกระจาบสาว(ตัวเมีย)ก็จะโผผินบินเข้าไปสำรวจตรวจสอบ

                   "อื้อ เธอถักทอรังไม่สวยเลย ฉันไปก่อนนะ" เล่นเอาเจ้านกหนุ่มแทบคลั่งใจตาย สาวเจ้าตัวแล้วตัวเล่า หากไม่มีสาวใดตกลงโอเค เขาก็จะปล่อยรังให้ร้างไป ซึ่งก็จะได้เห็นร่องรอยรังที่สร้างไม่เสร็จตามปลายกิ่งไม้อยู่ พร้อมกับครวญเพลงของทนงศักดิ์ ภักดีเทวา แผ่วโผย

                   "เรือนหอหลังนี้ พี่สร้างรอเจ้า แต่ต้องเงียบเหงาเฝ้าแต่มองหม่นหมองอุรา...." 

ต้นคางก็สูงเด่นดี  

                   แต่ถ้าเจ้านกสาวเกิดถูกชะตา ชมชอบรวงรังที่กำลังสร้างอยู่ก็จะตกลงโอเค เขาก็จะผสมพันธุ์กันแล้วก็ช่วยกันสร้างรังต่อไป รังนกกระจาบธรรมดาที่พบเห็นอยู่ทั่วไปนั้น มีรังทั้งแบบมีงวงย้อยเป็นทางเข้าออกและอุ้งรังสำหรับวางไข่ไว้ได้อย่างปลอดภัย แม้ลมพัดแรง ไข่ก็ยังจะถูกอุ้มอยู่ในอุ้งรัง ส่วนแบบไม่มีงวงย้อยห้อยต่องแต่งนั้นจะมีเพียงรังคลุมป้องกันแดดฝน แต่มีคานจับให้เกาะนอนได้ ว่ากันว่า รังที่มีงวงย้อยนั้นให้นกตัวเมียฟักไข่ ส่วนรังไม่มีงวงนั้น ให้นกตัวผู้ไว้เกาะนอนเมื่อยามที่แม่นกฟักไข่และเลี้ยงลูกน้อย 

ต้นมะขามก็นิยมทำรังของนกกระจาบธรรมดา

                   มีประเด็นเกิดขึ้น เมื่อมีพ่อค้าสอยรังนกกระจาบมาวางขาย  ถกเถียงกันว่า เป็นการทำลายการขยายเผ่าพันธุ์ของนกหรือไม่  มีข้อโต้แย้งว่า รังนกกระจาบดังกล่าวเป็นรังเก่าที่นกไม่ใช้แล้ว ลูกๆโตพ้นรังแล้ว นกกระจาบจะไม่กลับมาใช้รังเดิมอีก เพราะว่านกตัวผู้ต้องสร้างรังใหม่ทุกปีๆ เพื่ออ้อนสาวเจ้านกตัวเมียให้เข้ามายินยอมพร้อมใจร่วมรักกันปีต่อปี โอยเหนื่อยแทน

                  ไม่มีการผูกมัดกันและกัน ถึงปีก็ต้องเริ่มต้นสร้างรวงรังใหม่ ล่อใจสาวใหม่ หรืออาจจะเจ้าเดิมก็ไม่ทราบได้

                  เรื่องนี้ ทำให้คิดหนัก หากต้องไปเกิดเป็นนกระจาบตัวผู้  ดังนั้น จึงขอสาบานสานกล่าวต่อเทพยดาฟ้าดิน ถ้าชาติหน้ามีจริง ข้าไม่ขอเกิดเป็นนกระจาบตัวผู้เด็ดขาด เพี้ยง !!

                                         ต้นมะขามเทศนกกระจาบนิยมทำรัง

                    ข้อมูลเพิ่มเติม  คำว่า Plokeus เป็นภาษากรีก แปลว่า ช่างเย็บ ช่างทอ ช่างถัก

                                        ส่วนคำว่า weaver หมายถึงว่า ศิลปะการสานด้วยหญ้า