ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น 51.ขี้ครอก
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ ขมดง ชบาป่า ปอเทอ ปะเทาะ ปอเส้ง ปูลุ เส้น หญ้าผมยุ่ง หญ้าอียู หญ้าหัวยุ่ง caesa weed,congo jute, Hibiscus burr
ชื่อวิทยาศาสตร์ Urena lobata L.
ชื่อวงศ์ MALVACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบขึ้นทั่วไปตามที่รกร้างว่างเปล่าในเขตร้อน บราซิล เมียนมาร์ ลาว กัมพูชา เวียดนาม
ในประเทศไทย พบทั่วไปในที่รกร้างว่างเปล่า ชายป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ
สถานภาพ เป็นพไม้พุ่มอายุหลายปี เป็นพืชในถิ่นกำเนิด
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น ไม้พุ่ม ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งตั้งขึ้น สูง 1-2 เมตร กิ่งมีขนรูปดาวทั่วไป เปลือกเหนียวเหมือนเปลือกต้นปอทั่วไป
ใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับ ใบที่อยู่บริเวณโคนต้นค่อนข้างกลม กว้าง 5-6ซม. ยาว 45 ซม. ปลายแยกเป็นแฉกตื้น ๆ 3 แฉก โคนใบกลม หรือเว้าเป็นรูปหัวใจ ขอบใบจักฟันเลื่อย ใบบริเวณกึ่งกลางต้นรูปไข่ กว้าง 3-6.5 ซม.ยาว 5-7ซม. ใบที่อยู่ใกล้ยอดรูปกลมยาวถึงรูปใบหอก กว้าง 1.5-3 ซม. ยาว 4-7 ซม.
ดอก ออกดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุก 2-3 ดอกตามง่ามใบ เมื่อบานกว้าง1.5ซม. ก้านดอกยาว 3 มม. มีขนริ้วประดับติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยก 5 แฉก ยาวประมาณ 6มม. กลีบเลี้ยงติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยก 5 แฉก สั้นกว่าริ้วประดับ ทั้งริ้วประดับและกลีบเลี้ยงมีขนรูปดาว กลีบดอก 5 กลีบ สีชมพู รูปไข่กลับ ยาว
ผล แบบผลแห้งแยกแล้วแตก รูปกลมแป้น เส้นผ่านศูนย์กลาง
สภาพพื้นที่ที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์ ชอบดินดี-ดินเลว น้ำพอเพียง-น้อย อุณหภูมิ 25-38 ‘c . แสงแดดเต็มวัน ที่ราบถึงสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 300 เมตร
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
ผมถ่ายรูปต้นขี้ครอกจากที่รกร้างว่างเปล่าริมถนนสายตาก-แม่สอด สภาพดินป่าเต็งรัง ค่อนข้างเลว แต่ขึ้นเป็นดงใหญ่ มีดอกสีชมพูหวานทั่วไป เป็นพันธุ์ไม้ป่าที่ออกดอกตลอดปี เป็นไม้ในถิ่นกำเนิด จึงพบเห็นทั่วไปในอุทยานแห่งชาติ และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับการจัดการ
1.ปลูกเป็นไม้ประดับ ได้แต่ไม่โดดเด่นนัก
2.ปลูกเป็นพืชสมุนไพร สรรพคุณ
ราก เป็นยาขับปัสสาวะ ใช้พอกแก้โรคปวดข้อ เป็นยาเย็น ถอนพิษไข้ทั้งปวง
ใบ ต้มน้ำจิบ แก้ไอ ดับพิษเสมหะ
เมล็ด สกัดด้วยแอลกอฮอล์ มีฤทธิ์ต้านการเจริญของเชื้อราได้ดีมาก
ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม ขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ แก้พิษน้ำเหลืองเสีย