นกขุนแผนอกสีส้ม
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
นกขุนแผนอกสีส้ม
ชื่อสามัญ Orange-breasted Trogon,นกแซวดง(เหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Harpactes oreskios (Temminck,1823)
ชื่อวงศ์ TROGONIDAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบทั่วไปในเขตร้อนเช่นในทวีปแอฟริกา เอเชียเช่นอินเดีย เมียนมาร์ ลาว กัมพูชา เวียดนาม
ในประเทศไทย ป่าดิบ และป่าเบญจพรรณ ที่ราบถึงระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 1,000 เมตร ตั้งแต่ภาคเหนือ ภาคเหนือตอนล่าง ภาคกลาง ภาคตะวันตก ยกเว้นภาคใต้
สถานภาพ เป็นนกประจำถิ่น พบค่อนข้างบ่อย เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม พรบ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่าพ.ศ.2535
ลักษณะทั่วไป
เป็นนกขนาด 30 ซม. ขนอกตอนล่างและท้องสีส้ม ส่วนหัวและอกขนสีน้ำตาลแกมเขียว หลังขนสีน้ำตาล ขนหางด้านบนสีส้ม ด้านล่างสีเทาสลับดำ ปลายขนหางตัวเสมอกัน ปากสีเทา ขนรอบดวงตาสีเทา ขาสั้นสีเทา มี 3 นิ้ว เกาะกิ่งไม้ได้แน่น
ตัวผู้ สีสดกว่าตัวเมียเล็กน้อย ขนปีกลายขาวสลับดำ ขนหน้าอกสีเหลืองแหล่ๆ ขนท้องสีส้มและขนใต้ท้องถึงก้นสีเหลือง
ตัวเมีย ขนอกสีเทาขนท้องสีจางกว่าตัวผู้ ขนปีกลายน้ำตาลสลับดำ
เสียงร้อง “ทิ้ว-ทิ้ว-ทิ้ว” หรือ “อิ๊ว-อิ๊ว-อิ๊ว” 3-5 ครั้งติดต่อกัน
พฤติกรรม ออกหากินเดี่ยวนอกจากเวลาจับคู่ช่วงเวลาเช้าและเย็น กลางวันจึงเกาะนิ่งในป่าระดับกลางๆค่อนข้างต่ำ เลาเกาะกิ่งไว้จะเกาะในแนวดิ่ง หัวชี้ฟ้าหางชี้ดิน อาหารที่กินได้แก่แมลง หนอน ใบไม้อ่อนๆ ไม่ทำรังวางไข่ ชอบใช้โพรงไม้ ผสมพันธุ์ช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ก่อนนกขุนแผนชนิดอื่นๆ 2 เดือน เพื่อหลีกเลี่ยงการแก่งแย่งโพรงไม้ วางไข่สีไข่ไก่และรูปไข่ก็คล้ายคลึงกับไข่ไก่ กลมรี ครั้งละ 2 ฟอง ช่วยกันฟักและเลี้ยงลูกจนบินออกจากรังได้ ระหว่างบินคาบแมลงมาป้อนลูกจะพักระวังภัยที่กิ่งไม้ใกล้ๆรัง เหลียวมองไปรอบๆ แล้วจึงบินเอาเหยื่อมาป้อนให้ลูกกิน
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
นกขุนแผนอกสีส้มตัวนี้ ถ่ายได้จากป่าดงดิบที่ราบลาดเนินในเส้นทางหน่วยพิทักษ์ป่าบ้านกร่างแคมป์ถึงหน่วยพิทักษ์ป่าเขาพะเนินทุ่ง เลยห้วยที่สองไปขวามือ มีต้นไม้ขนาดเท่าน่องหักกลางต้น หลบในป่าดงดิบห่างริมถนนประมาณ 9 เมตร นกขุนแผนอกสีส้มจึงอาศัยโพรงต้นไม้นั้นวางไข่ ผมได้รับคำแนะนำจากเจ้าหน้าที่ของอุทยานฯว่ามีนกขุนแผนอกสีส้มกำลังเลี้ยงลูกบนตอไม้ จึงรีบไปถ่ายเหมือนกับตากล้องจำนวนมาก
ทุกคนเฝ้าแม่นกคาบเหยื่อมาป้อนลูกจึงถ่ายได้ตามแต่ละคน สำหรับผมตะวันบ่ายจัดจนแสงน้อย ถ่ายได้มาเพียงนี้ก็หมดเวลา ขอขอบคุณ หน.อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน คุณกมล ลำไย และหน.หน่วยพิทักษ์อุทยานฯบ้านกร่าง คุณสมพงษ์ สีนวล และเจ้าหน้าที่พิทักษ์อุทยานฯที่ให้ความกรุณาแนะนำแหล่งนกให้ไว้ ณ ที่นี้