ดอกไม้เทศและดอกไม้ไทย
ต้น94.ตาเป็ดตาไก่
โดย ธงชัย เปาอินทร์ เรื่อง-ภาพ
ชื่อสามัญ Hen’s-eyes, Christmas berry, Coralberry ก้างปลาดง ตับปลา ลังกาสา (เชียงใหม่), จ้ำเครือ (ลำปาง), ลังกาสาขาว (ตราด), ตีนจำโคก (เลย), ประดงนกกด (สุราษฎร์ธานี), ตาเป็ดหิน (ชุมพร), มาตาอาแย (มลายู-ยะลา), ตาไก่ใบกว้าง (ทั่วไป)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Adisia crenata Sims
ชื่อวงศ์ PRIMULACEAE
ถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์
ในต่างประเทศ พบว่าเป็นพืชพื้นเมืองของออสเตรเลีย ป่าฝนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะนิวเซาท์เวล และฮาวาย เมียนมาร์ ลาว กัมพูชา เวียดนาม
ในประเทศไทย พบทั่วไปในป่าดิบชื้น และป่าดิบแล้ง
การกระจายพันธุ์ กระจายพันธุ์เข้าไปในอเมริกาทางด้านทิศใต้ แถวฟลอริดา
สถานภาพ เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก ญี่ปุ่นถือเป็นไม้มงคล
ลักษณะประจำพันธุ์
ต้น ไม้พุ่มขนาดเล็กสูง 1-1.83 เมตร ลำต้นเดี่ยว แตกกิ่งก้านมาก
ใบ ใบเดียวเวียนสลับ ใบรูปรีหรือไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนใบสอบเรียว ขอบใบหยักมนและมีต่อม ใบกว้าง 3-5 ซม. ยาว 6-15 ซม.เนื้อใบหนาสีเขียวเข้ม มีไขเคลือบ
ดอก ออกเป็นช่อคล้ายซี่ร่ม ตามซอกใบและปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงสีเขียว 5 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกันรูประฆัง ดอกสีชมพูแกมขาว สีม่วงแกมชมพู ผิวลีบดอกมีต่อมกระจายทั่วไป เกสรผู้ 4-5 อัน เกสรเมียมีรังไข่ใต้วงกลีบ
ผล ผลสด มีเมล็ดในผล อ่อนสีเขียว แก่สีแดงสด
สภาพที่เหมาะสมและการขยายพันธุ์ ดินร่วนปนทราย ระบายน้ำดี ค่าความเป็นกรดด่าง 4-10 แสงแดด 70% นิยมเพาะกล้าจากเมล็ด
บันทึกผู้เขียนและผู้ถ่าย
1. ปลูกเป็นไม้ประดับ แต่ไม่ได้ชมดอก หากแต่รอชมผลสุกสีแดงแบบช่อซี่ร่ม เป็นพวงระย้า สอดรับกับใบที่มีสีเขียวเข้ม ทำให้ผลสุกสีแดงโดดเด่น ซึ่งปลูกแบบลงแปลงหรือในสวนหย่อม และลงกระถางต้นเดี่ยวๆ เพื่อมอบแก่กันในนามไม้มงคล
2. ปลูกเพื่อเป็นพืชอาหาร ใบอ่อนกินเป็นผักสดได้ ผลสุกสีแดงรสหวาน
3. ปลูกเป็นพืชสมุนไพร สรรพคุณดังนี้คือ
ราก ช่วยให้เจริญอาหาร
ขุดเปลือกใช้ใบพลูห่อย่างไฟอบไข้
ใบต้มน้ำอาบแก้อาการคัน ผื่น ตุ่มตามผิวหนัง
ทั้งต้นผสมสมุนไพรจำพวกประดงรวม 9 ชนิด แก้ประดง
ข้อมูลทางเภสัชวิทยา
รากมีสารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ชาโปนีน friedelin ที่มีฤทธิ์ลดการอักเสบ และสาร raponone ที่มีฤทธิ์ต้านการเจริญของเชื้อโรคเรื้อนในสัตว์ทดลอง